Reizner és műve | 1. kötet | 2. kötet | 3. kötet | 4. kötet | keresés
|
SZEGED TÖRTÉNETE
ÍRTA
NEGYEDIK KÖTET
KIADJA Szeged,
1900. OKLEVÉLTÁR
1247. IV. Béla király a csongrádi kir. várhoz tartozott s Szegeddel határos és néptelen Tápé földet, úgyszintén a tatárok által legyilkolt Csupor nemzetség birtokát képezte Vártó halastavat, a szegedi polgároknak adományozza, s Leontin szöreghi apát által birtokba iktatja. Béla, dei gracia Hungarie, Dalmacie, Croacie, Rame, Servie, Gallicie, Lodomerie, Comanieque rex, universis Christi fidelibus presentem paginam inspecturis, salutem in domino. Ad universorum tam presencium, quam posterorum noticiam harum serie litterarum volumus pervenire: quod accedentes ad nostram presenciam fideles nostri hospites de Zegedino, nobis humiliter supplicarunt, quod quandoquidem ipsis specialem graciam in collacione cuiusdam terre et piscine, sicut plenius ex subsequentibus patebit, facere dignaremur. Nos siquidem considerantes ipsorum fidelitatem, eorum precibus condescendere volentes, quandam terram Thapey vocabulo, que ad castrum nostrimi Chongradiense pertinebat, vacuam et contiguam terre predictorum hospitum; nec non piscinam quamdam, nomine Warthow, que fuerat hominum de generacione Chupur, qui per tartaros fuerant interfecti, nostris hospitibus supradictis, cum plenitudine gracie nostre duximus in perpetuum conferendas, introducendo ipsos in corporalem possessionem prefate terre ac piscine, per fidelem nostrum Leoncium abbatem de Zewrwg. Ut igitur hec nostra donacio seu collacio in perpetuum perseveret, nec ullis umquam temporibus per quempiam imposterum valeat retractari vel in irritum revocari, presentes eisdem concessimus litteras duplicis sigilli nostri munimine roboratas. Datum Anno ab incarnacione domini Millesimo ducentesimo quadragesimo septimo. Eredetije Mátyás kir. 1465. évi átiratában, sz. kir. Szeged város titkos levéltárában 28. sz. a.
4 1359. aug. 3. A csanádi káptalan előtt Ilona asszony, Balak Benedek özvegye, Szeged-alsóváros mellett, Balak helységben levő birtokát a szeged-alsóvárosi polgároknak 65 forintért örökbe vallja. Capitulum ecclesie Chanadiensis memorie commendantes tenore presencium significamus quibus expedit universis, quod nobilis domina Elena, relicta Benedicti, filii Andree de Balak, accedens ad nostram presenciam, retulit et confessa est oraculo vive vocis, quod portionm suam et utilitatem nobilitatis sue, quam pro dothe et rerum parafarnalium suarum in dicta possessione Balak vocata, in comitatu Changradiensi existente, in commetaneitatu civitatis de Zeged inferiori adjacentis, sibi de jure pertinentem, ipsis civibus de iam dicta civitate inferiori, pro sexaginta quinque florenis vendidisset, dedisset et donasset perpetuo et irrevocabiliter possidendam, tenendam pariter et habendam. In cuius rei memoriam presentes litteras nostras patentes sigilli nostri munimine fecimus communiri. Datum sabbato proximo post octavas festi beati Jacobi apostoli. Anno domini. Mo CCCo L mo nono. A hátlapon egykorú följegyzések: Balak - Ratione praedy Pallagy circa Tuv existentis. Hártyán, hátlapján a letöredezett viaszpecsét nyomai. Eredetije Szeged v. tit. levéltárában 1. sz. a. 1389. ápr. 9. Öttevény. Zsigmond király néhai Erzsébet anyakirálynő leveléből meggyőződvén arról, hogy Buda, Félegyháza vagy másfelé a sáregyházi úton járó szegedi polgárok kereskedelmi czikkei a régi kiváltságok értelmében vámmentesek, azért a szer-i nemeseket inti, hogy a sáregyházi úton járó szegedi polgárokat s javaikat ne merjék adóztatni, ellenesetben a vámszedést a szegedi királyi vár javára foglalja le. Propria
commissio domini regis. 5 pristine libertatis eorum prerogativa gracia eis concessa, libere et pacifice transitus corum fecerint et pronunc facere possint: ideo vobis nobilibus de Zer nostris fidelibus, firmis damus regalibus sub preceptis, quatenus ipsos cives nostros de Zuged, per vias ipsorum predictas, ab antiquo consuetas, cum eorum mercibus et bonis ac rebus quibuspiam,, libere et sine omni impedimento gressus ipsorum facere permittere debeatis, sine impedimento molestia et contradictione aliquali, nec eos ad tributum vestrum in prefata villa Zer nuncupata exigi consuetum pretensive compellere sitis ausi modo aliquali, alioquin scituri constanter, quod si secus in premissis feceritis, extunc dictum vestrum tributum pro nostra maiestati occupari, et ad castrum nostrum Zugediense applicari faciemus incunctanter; aliud igitur facere non ausuri in premissis. Datum in villa Vtuyn, sabbato proximo, ante dominicam Ramispalmarum. Anno domini Mo CCCLXXX mo nono. A pecsét papir-felzete alatt: Propria commissio domini regis. Kívül egykorú följegyzés: Ut simus liberi super viam Sareghaz. Hártyán, papirfölzetes veres viaszpecsétje ép. Eredetije Szeged v. tit. levéltárában 2. sz. a. 1405. Zsigmond király 1405. évi első decretuma (decr. minus), mely a királyi városok és a polgárok összes jogviszonyait szabályozza. Sigismundus dei gracia Hungarie, Dalmacie, Croacie, Rame, Servie, Gallicie, Lodomerie, Comanie, Bulgarieque rex, marchio Brandenburgensis, sacri Romani imperii archicamerarius, necnon Bohemie et Lucenburgensis heres, universis Christi fidelibus tam presentibus quam futuris, presencium noticiam habituris, salutem in omnium salvatore. Sceptrigera regalis dignitatis altitudo eo vigilanciori cura, subditorum suorum conservacionem ac tranquilitatem exquirit, quo felicitatem publicam, in sui augmentum et gloriam, calamitatem vero in sui cernit detrimentum et ignominiam redundare. Neque enim princeps esse potest inglorius, qui de subiectorum pace et securitate semper cogitat, neque non ignavus, qui futuris malis et periculis non providet, quando potest. Hinc est quod convocatis ex omnibus regni nostri comitatibus ac districtibus, civitatum, oppidorum et liberarum villarum regio iurisdiccioni pertinencium nunciis et legatis auditis et diligenter intellectis eorum et cuiuslibet ipsorum peticionibus, requisicionibus, informacionibus, opinionibus et querelis, de prelatorum, baronum et pociorum regni nostri procerum, ipsorum eciam legatorum consilio, maturaque superinde deliberacione prehabita, pro bono et pacifico statu, evidentique utilitate tocius regni, quasdam civitates murorum ambitu cingendas, 6 quasdam liberas villas seu oppida, civitatis honore sublimandas, quasdam consuetudines, que pocius abusiones videbantur, abolendas, quasdam moderandas, quasdam in melius reformandas, quedam eciam de novo statuenda decrevimus, sancimus et ordinavimus, prout infra. Ad quam rem una potissimum consideracio mentem nostram induxit, quod retroactis temporibus, prout in cronicis legitur hungarorum, hoc regnum nostrum varys sepe affliccionibus, interdum per Bissenos, aliquando per tartaros, nonnunquam per alios paganos, novissime per Turcos irrogatis, solummodo ob muratarum civitatum seu aliarum municionum carenciam et defectum, cum homines, ubi se et bona sua reducere possent, loca forcia non haberent: quin imo cuncta exposita predis hostium in propatulo subiacerent, miserabiles desolaciones tristissimas populorum abducciones et generaliter immemorabilia, que horror est referre, et inestimabilia pertulit detrimenta. Primo namque quorumdam subditorum nostrorum precibus inclinati, libertates infra declarandas statuimus: Quod in omnibus civitatibus, oppidis, castris et villis et generaliter ubicunque intra regni nostri ambitum, tam in nostris, quam aliorum quorumcumque sint, libera, statera, ulna, mensura vini, frugum et generaliter omnes res ponderabiles et mensurabiles, ponderentur et mensurentur, secundum mensuram civitatis nostre Budensi. Demptis tantummodo mensuris decimarum et moncium tributis, vulgo hegwam et in theutonico pokreith (sic) vocatarum, ac lucris censibus fundis et redditibus presbiterorum et virorum eclesiasticorum, quos in suis statu et justicia quantitate et valore volumus permanere. Si quis autem contrarium facere presumpserit, incidet in penam amissionis rei ponderate vel mensurate, perdendo pro parte ponderata vel mensurata totam rem ponderandam vel mensurandam. Sancimus preterea mercatoribus forensibus in civitatibus quibuslibet pannos incidere et ad ulnam vendere, imo nec pauciores sex staminibus simul vendere, ullo tempore eciam diebus nundinarum non licere, dummo do idem mercatores sex pannos vel plures habere dinoscantur. Si vero panciores sex haberent, eosdem integros vendere vel commutare valeant atque possint. Quod si secus attentatum fuerit, pridam quelibet stamina contra huiusmodi ordinacionem nostram vendita, alienata vel commutata, necnon pecunia si qua sorte soluta fuisset pro eisdem (Kimaradt: auferantur). Decrevimus insuper, quod nullus publicus notarius in causis, que inter duos laicos vertuntur, sive coram judice ecclesiastico seu seculari procurare debeat, vel ullatenus advocare sed nec ex . . . testimonium inter cives locum habeat, nec nobiles seu viri ecclesiastici inquisiciones possent facere contra eos. Porro omnibus et singulis civibus, hospitibus et populis quarumcunque civitatum nostrarum et liberarum villarum alicui ex principalioribus civitatibus annexarum, a quacunque sentencia per eorum judices et cives lata, ad magistrum thavarnicorum 7 nostrorum vel ad judicium illius civitatis, cuius libertate talis civitas vel villa libera fungitur, liceat appellare. Nec ab eorum, ad quos appellatum fuit, judicatu vel sentencia sit ulterius in aliorum judicum contra procedendum, sed ipsa causa debeat coram eisdem finaliter terminari. Ad hec quemadmodum ex antiqua regni nostri consuetudine, per divos reges predecessores nostros et nos hactenus observata palatinus, comites parochiales, aliique honorem seu dignitatem baronatus tenentes, in congregacionibus ac generalibus judicys, quoslibet fures, latrones ac alios malefactores inibi proscriptos et extradatos judicare, condempnare, punire seu proscribere consueverunt. Et insuper veluti nobiles, ex speciali gracia regia ipsis concedi consueta, in eorum possessionibus, eciam malefactores, quos in maleficys et culpis deprehenderint condemnare penaliter, ac punire facultatem liberam habuerant. Ita et nos in presenti sanctione duximus statuendum, quod de cetero pro conservanda pace, proque civitatum et villarum uberiori tranquilitate pro viarum securitate, pro itinerancium commodo et ut malefactoribus delinquendi materia substrahatur, omnes et singule civitates ac libere ville, seu judices et jurati earundem, huiusmodi malefactores, qui in eorum tenutis maleficia perpetrassent, quemadmodum et nobiles ex gracia et donacione regia facere possent, condemnandi et debitis puniendi supplicys plenam et liberam habeant facultatem; salvo, si ipsi rei et supplicys digni, a regia maiestate obtinuisset graciam superinde. Sin autem palatinus, comites et aliquin honorem baronatus habentes, necnon civitatum rectores, huiusmodi malefactores extradatos comprehendere et punire non possent, sed nichilominus eos culpabiles judicando prosciberent, eo casu teneantur illi, qui proscripcionem fecerint, tales malefactores proscriptos cunctis judicibus et justiciarys regni nostri et in omnibus civitatibus denunciare et per eorum literas, maleficii eorundem seriem continentes, manifestare. Qui judices et justiciary ac eciam civitatum rectores, postquam huiusmodi litere ad manus eorum pervenerint, ipsos malefactores, si in eorum tenutis et districtis invenerit, possint et valeant, imo teneantur ac debeant arestare, captivare, punire et iuxta ipsorum demerita, dignis affligere supplicys et tormentis, salvo semper si a regia maiestate venie graciam impetrassent. Quod si quis judicum, iusticiariorum vel rectorum predictorum ipsos malefactores, cum in manus ipsorum inciderint, punire contempserit, sciat se procul dubio indignacionem maiestatis nostre gravissimam incursurum et a nostra serenitate iuxta qualitatem excessus exinde dependentis irremissibiliter puniendum. Nullus . . . omnino presumat eosdem malefactores fovere, protegere vel aliqualiter defensare, sub pena superius annota. Sancimus preterea ut a modo autea, cives seu hospites aut jobagiones nostri regales, de nostris civitatibus, possessionibus, opidis et liberis villis, castrorumque nostrorum tenutis, ad ecle- 8 siarum, nobilium et alterius preeminencie hominum jobagiones, in prefatas nostras possessiones, castrorumque nostrorum tenuta et generaliter quemlibet libere condicionis homines, de possessionibus nobilium in eclesiarum possessiones, et de eclesiarum possessionibus in nobilium possessiones, temporibus semper successivis, universis et perpetuis, liberam totam et omnimodam manendi causa et se transferendi habeant facultatem, harum nostrarum literaram per vigorem. Hys moderaminum limitacionibus clare presentibus expressatis, ut quicunque et quorumcunque jobagionum dominus, aliqua birsagia sua, quibus jobagio suus aliquo tempore fuisset convictus, infra unius mensis spacium non exegisset, sique eundem extunc birsagia talia super eundem jobagionem suum dicto mense elapso recipere et eundem jobagionem retinere non valeat sed idem jobagio, quo maluerit, modo prehabito indemnis moraturus abscedat. Jobagiones autem ultra Drave fluvium residentes, huius libertatis privilegio gaudere nolumus, sed pocius in suis antiquis consuetudinibus decrevimus permanere. Decrevimus insuper et ordinavimus, quod nullus ex prelatis, baronibus, proceribus, nobilibus ac alterius cuiuscunque dignitatis ordinis status et condicionis hominibus regnicolis et subditis nostris occasione debiti, delicti aut culpe et maleficy unius persone seu hominis cuiuscunque status et condicionis existat, audeat . . . presumat civitatem, opidum vel villam ubi talis debitor, delinquens culpabilis aut maleficy residere consuevit, seu cives, opidanos vel villanos arestare, detinere vel modo aliquo impedire. Sed si quis contra talem quinquam accionis habet vel habuerit, id in presencia judicis sui ordinari exequatur, prout retroactis temporibus fieri in talibus, secundum regni nostri justiciam consuevit, ita quod innoxy pro nocentibus nullo modo aggraventur. Statuimus eciam et ordinavimus, quod quemadmodum antiqua regni nostri habet consuetudo, si cuiuscunque in villa vel possessione alicuius domini terrestris cuiuscunque status et condicionis, tam eclesiasticus quam secularis existat, aliqualis inferretur injuria, dampnum passus, primo ad dominum seu judicem illius possessionis accedendo, iusticiam postulare teneantur. Et si talis dominus vel judex, sibi iusticiam facere contempserit, ad comitem provincialem valeat appellare. Et si comes eciam in reddenda justicia lepidus fuerit, vel remissus ad nostram regiam maiestatem possit eciam appellare. Ita nunc quoque volumus, quod si alicui persone regnicole vel extranee in aliqua civitatum, opidorum et villarum liberarum nostrarum per aliquem cuiusvis status existat et condicionis aliqualis iniuria, offensa, vel dampnum fuerit irrogata vel illata, tunc illis lesus, seu dampnum passus primo coram judice illius civitatis, suum debeat exerceri justiciam. Et si judex et jurati illius civitatis justiciam sibi debitam facere recusaverint vel exhibere distulerint, tunc ipse lesus vei dampnum passus ad 9 magistrum thavernicorum nostrorum suam causam attrahere valeat atque possit. Deinde si eciam ipse magister thavernicorum nostrorum super huiusmodi querela iusticiam ministrare contempserit, tunc liceat annotato leso vel dampnum passo ipsius magistri thavernicorum judicio demisso, suam causam in nostre maiestatis presenciam attrahere, nos itaque quin ex regiminis nostri regalis officio tenemur, unicuique ministrabimus iusticie complementum. Quod si quispiam lesus vel dampnum passus hoc ordine servato, authoritate propria se presumpserit vindicare et sibi satisfaccionem recipere, talis transgressor huius nostri decreti, in facto potencie convincatur, cum neminem liceat nulla postulata iusticia propria se authoritate vindicare. Decrevimus eciam, quod in quibuscunque causis et processibus, de quibus judices causarum quarumcunque nonam et decimam ab illa parte, que causam obtinet, reciperit, consueverit, de cetero non ab ipsa parte, quem causam obtinet, sed ab illa, que in ipsa causa convincetur, recipere debeant iudices illius cause et extorquere. Cum non sit equum, ut qui iustus est, pro iniustis puniatur et in rebus dampnificetur. Statuimus eciam, ut quilibet seu inhabitator quarumlibet civitatum nostrarum a modo in antea ad collectas nostras regales et contribuciones pro rata non obstantibus quibuscunque libertatibus, ipsis hoctenus datis et imposterum per nos et nostros successores dono et credendi quas quoad premissa ipsis non volumus ullatenus suffragari, solvere et cum illis nostris civibus contribuere teneantur. Si vero nos vel nostros successores aliquos cives nostros libertare et exemptos facere contingeret tunc et eo casu, nos et nostri successores predicti, quidquid ipsi cives libertati ad collectas solvere deberent, id de communitatis compoto defalcandi ad nostram teneamur et debebimus recipere racionem. Item licet cives nostri Budenses inter ceteras eorum libertates tali libertate per nostros predecessores ipsis largita et concessa ac per nos confirmata, freti et usi hucusque dinoscuntur, ut puta, que omnes et singuli tam regnicole, quam extranei mercatores universas et quaslibet res mercimoniales et bona venalia seu commutabilia, tam ascendendo quam descendendo, in ipsorum civium Budensium medio deponere et depositas inibi vendere et commutare abindeque nullatenus alias abducere, neque deportari facere debuissent et fuissent assueti. Tamen quia nunc factu generali congregacione quarumlibet civitatum opidorum et liberarum villarum nostrarum regalium habito superinde consilio visum et consultum exstitit, ut pro ampliori fructuositate et ulteriori statu comodo et communi bono regni et regnicolarum ac precipue civium et mercatorum nostrorum, ne propter utilitatem et augmentum unius civitatis tota regni nostri communitas dampnum et incommodum suscipiat et nocivum recipiat detrimentum ; omnes et singuli mercatores nostri videlicet regnicole de regno nostro exeuntes et in regno nostro commorantes, universas et quaslibet 10 ipsorum res mercimoniales et bona venalia seu commutabilia, per totum nostrum regnum et extra ipsum regnum quocunque, quociuscunque et quandocunque voluerint, liberam meram plenam et securam deducendi, deferendi, pellendi, reducendi, deponendi, ac deportandi, vendendi, commutandi et abinde deferendi et deduci faciendi et cum eisdem intra eorum voluntatis libitum disponendi habeant facultatem. Non obstantibus quibuscunque libertatibus et privilegys dictis civibus nostris Budensibus super premissa rerum deposicione, quomodolibet datis et concessis, quas et que quoad premissa ex certa nostra sciencia revocamus; exceptis extraneis, qui teneantur in premissis antiquam consuetudinem observare. Insuper omnes et singuli cives civitatum, quas de novo creavimus, quibusque aliarum civitatum constituimus libertates si de judicatu et sentencia judicum et juratorum suorum noluerint contentari, ad illam civitatem, cuius libertate funguntur, aut ad magistrum thavarnicorum nostrorum valeant appellare. Ita tamen, quod postquam magistrum thavarnicorum elegerint, ad judices et juratos redire non valeant, nec e contra ad nullum ulterius, nisi si opus fuerit, ad presenciam nostram personalem appellacio possit fieri quovis modo. Sancimus nichilominus statuentes, ut cives et hospites nostri quarumlibet civitatum nostrarum regalium intra ambitum et climata regni nostri existencium dona seu munera ipsorum in novo quolibet anno pretextu strenarum regie maiestati debita, sic et eo modo nostre maiestati dare et solvere, quemadmodum noviter convenimus cum eisdem, et in quibuslibet civitatum opidorum et villarum nostrarum liberis, literis per nos ipsos concessis, inter alias eorum libertates, clare exprimuntur, debebunt et tenebuntur. Preterea magistro janitorum nostrorum, tempore in prefixo, non plus, quam sex florenos dare*) et cum eisdem nostris muneribus, annis singulis solvere teneantur. Dum autem ubi et quando nostram vel reginalem claritatem in aliquam civitatem, opidorum et liberarum villarum regni nostri intrare contigerit, extunc cives et hospites loci illius, in quem ingressum fecerimus, nostre ac reginali maiestati victualia apportuna ad unum prandium et unam cenam, si prandium et cena ibidem habere voluerimus, aut prandium vel cenam tantummodo, si nisi semel nos ibidem comescionem habere contigerit, habundanter dare et administrare teneantur. Magistro vero Agazonum, civitates per quas nostram seu reginalem maiestatem transire contingerit, illius scilicet civitatis artifices cuiuslibet generis, utputa omnes pellifices unum pellicium, omnes frenatores unum frenum et sic de singulis una vice duntaxat, quandocunque nos inde transire contingerit et non alteri dare et administrare teneantur. Demptis tantummodo civitatibus que ad premissa ex antiqua consuetu- *) Egykorúlag aláhúzott és megjegyzett sor. 11 dine, nullatenus obligantur. Ceteris vero officialibus tam nostris quam reginalibus, videlicet pincernarum et dapiferorum magistris dispensatoribus, hostiariis, cocis et aliis quibuscunque, nihil penitus dare seu solvere teneantur. Disposuimus eciam de modo et consuetudine ab antiquo solitis observare, quod prelati et quipiam viri ecclesiastici causas aliquas inter regnicolas nostros motas, amodoque in antea qualitercunque, quociescunque et ubicunque movendas et suscitatas utputa judicium seculare concernentes, judicare et definire minime valeant, neque possint. Et e converso barones, comites provinciarum et aly regni nostri nobiles, civesque et hospites, causas aliquas lites seu quesciones forum videlicet ecclesiasticum tangentes, discutere et judicare non debeant, neque presumant. Et si inter ipsos viros ecclesiasticos ab una, parte vero ex altera judices seculares pretaxatos super aliquibus causis in eorum presencia vertentibus, circa ipsarum causarum judicium, cuius videlicet ipsorum judicio pertineant discordia seu disceptacio aliqualis extiteret suborta, extunc partes eedem causas seu causam huiusmodi litigiosas in specialem nostram presenciam ubi deo duce protunc fuerimus constituti cum prelatis et baronibus nostris dirimandas transmittere teneantur, ubi decernantes sanciemus ad cuius partis judicium seu forum spectare debeant et pertinere cause prenotate. Insuper quemadmodum et ab antiquo iuxta statuta regni, auram argentum cuprum et alia metalla de regno nostro educti prohibita existunt. Ita inter alias constituciones civitatibus, opidis et liberis villis ad presens editas sancimus et statuimus, ut in qualibet civitatum opidorum et liberarum villarum duo jurati cives ad id idonei, per judicem et cives eligantur, qui quilibet ligacionibus et obstriccionibus balarum, vasorum et aliorum ponderum ligandorum interesse et eosdem conspicere debeant, sine quibus civibus ad id deputatis, nulli mercatores, institores ac aly quicunque commutatores ipsorum balas et alia pondera ligare aut concludere presumant. Quasquidem balas et pondera idem duo cives eorum sigillorum apposicione consignare debeant et munimine. Et si contra factum fuerit extunc ipse bale vel mercimonia non inspecte nec sigillata, ut premittitur, totaliter amittantur et fisco nostro regali penitus aplicentur. Quibusquidem balis aut alys quibusvis ponderibus sic ligatis et consignatis, ad locaque tricesimarum nostrarum deductis et portatis, si eo in casu nostri tricesimatores aut eorundem officiales, talibus sigillacionibus fidem nolent adhibere, sed huiusmodi balas prestenderent disligare, extunc si currus in quibus bale et pondera deferuntur, magni onerati in vulgo masa dicti extiterint, unam marcam auri, vel sexaginta quatuor florenos, aut monetam eiusdem valoris; si vero currus medius seu parvus foret, tunc mediam marcam aut florenum seu monetam eque valentes, ad tenorem ipsius currus appendendo, easdem 12 balas et pondera disligare et conspicere valeant, atque possint. Et si huiusmodi balis seu ponderibus aurum, argentum vel alie res prohibite non reperientur, extunc tricesimator amittat marcam, seu pecuniam appositam, que domino earundem rerum, seu mercatori debeat remanere. Si vero aurum, argentum vel alique res prohibite reperte fuerint in ipso curru et invente, tunc non solum eedem res prohibite, sed eciam alie universe ac bona quevis in ipso curru et bala existentes et habita, simul cum marca seu pecunnys huiusmodi, per ipsos tricesimatores aut eorum officiales auferant et recipiantur. Statuimus eciam et deliberacione decrevimus, quod nullus omnino mercatorum alterius eciam cuiusvis regni nostri status condicionis et preeminencie hominum res mercimoniales ac bona quevis venalia et commutabilia forensium ac extraneorum sub nomine rerum et mercanciarum propriorum prout in talibus astucia aliquorum hactenus facere consuevit, acceptare, recipere, tenere, conservare, vendere, commutare, seu eciam modo quovis expedire, societatesque cum ipsis forensibus contrahere, facere, stabilire, ordinare et firmare, racione atque causa, ut sub colore huiusmodi societatis premissa libere exerceat dictoque nostro decreto contra facere ullatenus audeat atque possit. Contrarium vero facientes, rerum omnium et bonorum sub huiusmodi conclusa collisione, in nostri presentis edicti contemptum in regnum nostrum apportatorum, venditorum, vendendarum, commutatorum et commutandarum irremissibilem perdicionem et fisco nostro regio applicacionem, personasque ipsis penam arbitrariam nostre maiestatis incurrere volumus eo facto, tocies quocies in contrarium premissorum per quempiam contra factura fuerit seu eciam acceptatum. Preterea quia noviter certis iustis et racionalibus causis moti pro reipublice utilitate tociusque conservacione pro qua eciam retroactis temporibus predecessores nostri Hungarie reges multa statuta, multasque consuetudines inducere curaverunt, unacum predictis prelatis, baronibus et regni nostri proceribus decrevimus, ut universi mercatores, negociatores et alii cuiuscunque status et condicionis homines, extra regni nostri limites mercimonia seu res mercimoniales ac venales deferentes et exportantes, tricesimam partem quemadmodum de illis, que introducuntur ad regnum, solvere et administrare teneantur. Idcirco in premissi decreti nostri noviter instituti aliqualem allevacionem et eciam recompensam sanximus et ex liberalitate regia concessimus, quod huiusmodi mercatores et negociatores ac aly prenominati, per quecunque loca tributorum seu teloniorum nostrorum regalium, cum personis, equis, curribus ac quibusvis eorum mercimonys ac rebus et bonis universis, libere et expedite sine aliqua solucione tributaria transire valeant, tocies quocies magis fuerit opportunum. Mandantes tributariis nostris quibuslibet tam presentibus quam futuris quatenus huiusmodi personas sub pena indignacionis nostre 13 gravissime contra formam premisse libertatis, nullatenus impedire, neque ab eis tributum aliquod petere et exigere audeat. Ceterum cura in omnibus regnis, reges quadam prerogativa precipua monetam tam auream quam argenteam cudi facere liberam habeant facultatem, inhonestum et detestabile videretur, quod pecunia cusa per eandem dicionem cursura et exposicionem debitam non haberet, sed multo detestabilius, si circumcideretur vel alleviaretur, aut modo aliquali viciaretur. Cupientes igitur his enormis casibus salubribus remedys obviare, requisito super eo prelatorum, baronum, procerumque nostrorum, necnon universorum civium civitatum regalium presencialiter constitutorum consilio, pro utilitate tocius regni et augmento, proque justicie splendore conservando ordinamus et statuimus: ut nullus omnino hominum cuiuscunque status et condicionis existat, audeat vel presumat pecuniam nostram regalem sive auream, sive argenteam, dummodo iusta et recta sit, reicere vel aliquatenus refutare. Item is circumcidere, graves a levibus secernere vel aliquo artificio seu ingenio viciare. Contrarium quidem attentare presumentes hoc modo debeant puniri, videlicet ille vel illi, qui pecuniam easdem recipere recusaverint cadant, in penam amissionis pecunie, que sibi debetur vel rei pro qua pecuniam solvere tenentur; ita, quod judex et jurati illius loci pecuniam vel rem habeant, et debitor a creditore suo, ac emptor a venditore perinde liber et absolutus sit, si eidem dictam pecuniam persolvisset. Illi vero, qui regiam pecuniam circumcidere et minuere, seligere vel viciare presumpserint, ut prefertur, tanquam falsary et malefactores, non tantum in rebus, sed eciam in personis juxta regni nostri consuetudinem antiquam puniantur. Quod si facere ipsi judices et jurati, in quorum manus tales transgressores inciderint, revenerint et eos impune abire permiserint, pro pecunia vel re relaxata, in tanta quantitate pecunie vel valore ipsius rei, fisco regio subiaceant condemninati, pro falsariis vero demissis illam penam incidant sive pecuniariam, sive personalem, quam nostra maiestas duxerit imponendam et eciam infligendam. Verum ut ipsa pecunia nostra in sua ratitudine conservetur, nullusque presumat ipsam incidere vel viciare, sanximus eciam: quod in qualibet civitate sit cambsor regius, qui solus cambiendi et commutandi pecuniam, videlicet pro florenis aureis monetam, et pro moneta florenos aureos, habeat facultatem. Interdicentes universis et singulis regnicolis nostris et eciam extraneis cuiuscunque status et condicionis ut de cetero cambire, seu commutacionem aliqua de pecunia et florenis aureis pro pecunia facere non valeant, neque possint, sub pena amissionis pecunie cambse vel cambiende, que eidem cambsori regio, nomine fisci nostri debeat apportari. Demum cum predecessores nostri Hungarie reges probabili sanccione statuerint, ut intra limites regni nostri Hungarie nulli sales expedicionem, seu cursum habere 14 deberent, sed tantummodo sales, qui in ipso regno nostro effodiuntur, nostra quoque maiestas, considerans hanc sancionem fore justissimam et honestam, cum quodammodo pars sit magne demencie, id, quod de suo quisque habere potest ab alys mutuare. Similiter statuimus sanciendo, habito tamen prius superinde nostrorum prelatorum, baronum ac procerum consilio ac deliberacione prematura. quatenus de cetero nullus omnino hominum cuiuscunque status dignitatis et condicionis existat, sive regnicola, sive advena audent vel presumant sales alicuiusmodi, preterquam solummodo sales nostros regales in regno nostro effosos intra regnum nostrum inducere, deferre, vendere, emere, distrahere, consummere vel aliqualiter habere, sub pena inferius annotata. Videlicet quod si apud quospiam cuiusvis status et condicionis existant reperti fuerint, huiusmodi sales in regno nostro non effosi, ille vel illi, apud quos reperti fuerint, primo perdant et ammittant, ipso facto protinus ipsos sales. Si vero quospiam venundaverit, antequam apud cum reperiantur, tunc ad restitucionem pecunie irremissibiliter teneatur; quos sales vel quam pecuniam camerarius regius, nomine fisci regalis indilate inferit et exigat ab eisdem. Denique pro communi bono et tocius utilitate regni providere volentes, ne aurum aut argentum, quod in ipso regno effoditur, extra regnum per quempiam deferatur, nisi prius conversum fuerit in monetam, hoc eciam salubri remedio duximus statuendum, videlicet ut nemo montanus cuiquam homini cuiusvis status et condicionis existat, aurum vel argentum publice vel secrete vendere, nemoque omnino montanus cuiusvis eciam status et condicionis existat a montano seu laboratore emere audeat vel presumat. Sed omne et totum aurum, quod et quantum ubique per regni nostri climata effoditur et eciam invenitur, debeat sine aliquali diminucione camere regalis monete, tam auree quam argentee presentari, videlicet camerario regio pro precio et precys hactenus limitatis. Item nec ab alia aliqua persona, causa mercacionis seu vendicionis publice vel secrete emi, aut vendi liceat aurum vel argentum, eciam si de alienis partibus ipsum aurum vel argentum ad hoc regnum porteratur, sed semper quandocunque venditur, ille debeat camerario regio monete presidenti vendere et nulli alteri; ipseque camerarius dare sibi precium non secundura estimacione montanorum, sed prout in loco ubi tunc fiet vendicio, teneatur. Pro usu vero proprio vel pro vasis aureis et argenteis balteis et alys ad cultum vel ornamenti spectantibus laborandis, unusquisque vendendi et emendi liberam habeat facultatem. Si quis autem forte contrarium facere presumpserit et venditor auri vel argenti et eciam pecuniam amitat protinus ipso facto, quod aurum vel argentum queve pecunia fisco nostro regio pro medietate et pro reliqua meditate accusanti, si quis accusator extiterit, aplicetur, Ob hoc etenim volumus, quod quisquam audeat 15 vel presumat aurum seu lapidem illum, in quo auri vel argenti qualitas dinoscitur habere, item neque testam seu intimam pro argenti effusione et financia tenere, exceptis duntaxat aurifabris; insuper nec separandi cum aqua aurum ab argento arte exercere, nisi ille vel illi, quibus huiusmodi officia duximus specialiter committenda. In quorum omnium et singulorum testimonium firmitatemque perpetuam, presentes literas nostras privilegiales, pendentis et autentici novi sigilli nostri dupplicis munimine iussimus roborari. Datum per manus reverendi in Christo patris et domini Eberhardi ecclesie dei et apostolice sedis gracia episcopi Zagrabiensi, aule nostre regie summi cancellary, fidelis nostri dilecti, anno domini millesimo quadringentesimo quinto, decimo septimo kalendas may, regni autem nostri anno decimo septimo; venerabilibus in Christo patribus et dominis: Valentino tituli sancte Sabe sacrosancte Romani ecclesie presbitero cardinale et ecclesie Quinqueecclesiensis gubernatore, Johanne Strigoniense, Colocense sede vacante, Andrea Spalatense, Jadrense sede vacante, altera Andrea Ragusiense archiepiscopis, Luca Waradiense, Stephano Transsilvaniense, eodem domino Eberhardo Zagrabiense, Agriense sede vacante, Johanne Boznense, Wesprimiense sede vacante, Johanne Jauriense, Nicolao Waciense, Petro Nitriense, Fratre Dousa electo Chanadiense ecclesiarum episcopis, ecclesias dei feliciter gubernantibus, Syrmiense, Traguriense, Scardonense, Tininiense, Nonense, Sibinicense, Mikariense, Pharense, Corbaviense et Seuniense sedibus vacantibus; necnon magnificis viris Nicolao de Gara, regni nostri Hungarie predicti palatino; Joanne et Jacobo, Waywodis nostris Transsilvaniensibus; comite Frank, filio quondam Konye bani, judice curie nostre; Paulo Bysseno et altero Paulo de Peth, Dalmacie, Croacie predictorum ac tocius Sclavonie; Joanne de Maroth, Machoviense banis; honore banatus Zevreniense vacante; Nicolao Treutel de Neuna thavernicorum et comite de Posega; Simone filio dicti condam Konye bani, janitorum; Martino Deis, dapiferorum; Laurencio de Thary, pincernarum; Petro Cheh, agazonum nostrorum magistris; Sinisloue de Wethau, comite Posoniensi, aliisque quampluribus regni nostri comitatus tenentibus et honores. Eredetije hártyán, Mátyás király 1464. évi április 3-án kelt átiratában, Szeged v. tit. levéltárában 26. sz. a. A kettős pecséttel ellátott 1405. évi eredeti kiadvány, mely az átírás alkalmával még a város birtokában volt, fenn nem maradt. 16 1408. jan. 9. Buda. Zsigmond király Temesvárott Geges György szegedi bíró által, Maróthi János macsói bán vámosai és adószedői ellen, a szegedieknek szerémi, nevezetesen Kamancz és Péterváradon termelt boraik után szedett soknemű vámok, adók, fokvámok és üres kocsik megvámolása ügyében tett panaszára, a megejtett vizsgálat alapján a szegedi polgárok kamanczai és péterváradi borai után fizetendő vámok mennyiségét megállapítja s azoknak Szentmártonba való szabad szállítását engedélyezi. Relacio Piponis de Ozora,
Comitis Themessyensis. 1) Felrőkölésök. 17 regale remedium adhibere dignaremur opportunum. Cumque nos de premissis veritatem cerciorem experiri volentes, fidelem hominem nostrum jdoneum ad id de curia nostra specialiter deputantes, ad premissorum jnquisicionem transmissemus, qui tandem ad nos reversus, nobis retulit et significavit: quod ipse in partibus Syrmiensibus palam et occulte procedendo, a nobilibus, possessionatis hominibus, civitatibus et liberis villis, signanter autem conprovincialibus et commetaneis prescriptarum civitatum Kamanz et Petherwardya et alys, quibus licuisset et decuisset, talem de premissis scivisset veritatem: Quod prefati nostri cives et hospites de Zegedino ad nullam penitus premissorum, preterquam de singulis apposicionibus sigillaribus singulorum duorum, de singulis quoque signetis circularibus similiter singulorum duorum denariorum novorum solucionem et amministracionem per pretitulatos Johannem banum et suos tributarios compelli tenerentur; et quod ydem nostri cives iam dicta eorum vina quelibet de dicta Kamanz ad prenotatam Zenthmarthon absque solucione tributaria liberam apportandi habuissent et habere debeant facultatem; ad alias vero soluciones premissas per eosdem Johannem banum et suos, novitatibus adinventis, contra libertatem ipsorum absque lege astringentur et coartarentur. Quibus auditis et relatibus ipsius nostri fidelis ad id deputati per omnia fidem adhibentes, nos huiusmodi abusivas novitates, perquas nostri subditi non modicum agravantur, admittere nolentes, unacum prelatis, baronibus nostris proceribus sanximus publice et presentibus decernimus, ut a modo in antea sepefati nostri cives et hospites ad nullam huiusmodi adinventam et inconsuetam, preterquam de singulis apposicionibus sigillaribus singulorum duorum denariorum, de quibusvis eciam signetis circularibus, similiter singulorum duorum denariorum novorum solucione teneantur. Ipsas soluciones et pactaciones quaslibet alias illegitimas penitus revocando et quod antelati nostri cives et hospites, universa vina ipsorum de antefata Kamanz ad dictam Zenthmarthon liberam et pacificam deferendi habeant facultatem. Quocirca vobis prefatis nostris fidelibus Johanni bano, vestrisque tributariis officialibus et familiaribus ac cunctis futuris banis et eorum subditis in dictis partibus nostris Syrmensibus ubique constitutis et constituendis, presentes visuris firmissime precipimus et omnino volentes mandamus, quatenus habitis presentibus et temporibus perpetue affuturis prefatos nostros cives et hospites Zegedienses, in eorum rebus et personis, contra formam presentis nostri decreti et mandati novitatibus quibuslibet adinventis, seu adinveniendis prorsus cassatis, nullatenus impedire seu perturbare presumatis, nec sitis ausi modo aliquali, presentes quoque post earum lecturam, reddi jubemus presentanti. Datum Bude, feria secunda proxima post festum epiphaniarum domini, anno eiusdem Mmo quadringentesimo octavo. 18 Kívül közel egykorú följegyzés: Priv. Sigismundi regis - - ut in Kamanz et Peterwardia de uno vino duarum sigil et non plures, nisi duos solvere debeamus et quelibet vina nostra de Kamanz predicta ad Zenthmarton libere portare valeamus. Anno 1408. Hártyán, veres viaszpecsétje lehullott. Eredetije Szeged v. tit. levéltárában 3. sz. a. Ez oklevélre hivatkozik Mátyás kir. 1471. évi kiadványában s guthi Ország Mihály nádor 1481. é. itéletében. 1409. ápr. 14. Buda. Zsigmond király a szegediek panaszára elrendeli, hogy a midőn a város polgárai s lakosai kereskedésben utaznak, sem ők, sem jószágaik más hatóságok által itélet alá nem vonhatók s le nem tartóztathatók, hanem az ellenök fennforgó követelések és perek a szegedi bíró s a kir. tárnok előtt indítandók. Propria commissio domini
regis. 19 excessibus aliorum. Ceterum ut deinceps presentes nostre litere in earum vigoribus perpetue observentur et ipsius indebite contrariantes de ipsorum inobediencia meritum capiant talionis, statuimus una cum prelatis et baronibus regni nostri et decrevimus perpetue observandum: quod comes vel vicecomes comitatus illius, in quo tales reperientur tributarii, vel alterius cuiuscunque status et condicionis homines, qui ipsos cives nostros vel eorum alterum pro debitis, ut premisimus et excessibus aliorum impedirent, mox personaliter accedat vel suum hominem mittat, qui hos, qui prefatos nostros cives, aut eorum alterum contra premissa nostra edicta in personis judicare aut rebus et bonis ipsorum arestare niterentur, ab huiusmodi judicatu per oportuna gravamina et consueta prohibeat et conpescat, bonaque et res arestatas eisdem remitti et sine dampna restitui faciat, dicatque eisdem verbo nostro, ut si ipsi aut aly quidquam accionis vel quescionis contra eosdem nostros cives seu alterum ipsorum habent vel habuerint jd in ipsorum medio, in presencia judicis seu juratorum civium, aut alterius ordinary, utputa thavarnicorum nostrorum regalium magistri legitime prosequantur, ex parte quorum ydem judex et jurati cives, aut alter ordinarius omnis juris et justicie ac satisfaccionis complementum exhibere tenebantur omni querulanti, prout dictaverit ordo juris, aliudque in premissis facere non ausuri, presentes eciam post lecturam reddi jubemus presentanti. Datum Bude, octavo die festi resurreccionis domini, anno eiusdem millesimo CCCCmo nono. Hártyán, veres viaszpecsétje lehullott. Eredetije Szeged v. tit. levéltárában 4. sz. a. 1411. jún. 29. Buda. Zsigmond király Szeged város és a szőreghi Chybak nemesek közt a szegedi és szőreghi határok, rétek, vízállások, halastavak és tiszai haszonvételek iránt régebb idő óta folyó pert a főurak és zászlósok jelenlétében Szegeden megvizsgálván, határjárást rendel, és János mester alkancellár, Laczk Dávid és Dávid zólyomi comes, úgy Fábián mester kancelláriai jegyző által végbevitt határigazítást jóváhagyja s megerősíti. Nos Sigismundus dei gracia Romanorum rex semper augustus ac Hungarie etc. rex. Memorie commendantes tenore presencium significamus quibus incumbit universis: Quod cum inter fideles nostros Emericum videlicet filium Benedicti, Valentinum, filium Johannis, Michaelem et Johannem, filios Ladislai, fily Michaelis, fily Chybak nobiles de Zewregh ab una, itera judicem ac cives et hospites 20 civitatis nostre Zegedyensis parte ab altera, pretextu terrarum, pratorurn, arundinetorum, stagnorum, piscinarumque, nec non fluvy Ticie aliarum eciam utilitatum inter prefatas civitatem nostram Zeged et possessionem Zewregh vocatas nobilium predictorum habiturum et existencium, litis et quescionis contencionisque materia suborta, et per aliqua retrolapsa temporum spacia ventilata, novissime autem in nostre majestatis nonnullorumque prelatorum et baronum nostrorum presenciam nobis unacum eisdem pro quibusdam nostris et regni nostri arduis agendis et negociis expediendis in predicta civitate nostra Zeged vocata existentibus deducta fuisset. Nos vero uti nostri regimini interest, officio, fatigys, laboribus et expensis, ipsarum parcium predictarum in prosecucionibus huiusmodi licium fiendis, ut ipsi et eorum successiva posteritas ab ipsarum licium vexacionibus sublevati, pulcra lege pacis congratulari, nobis et sacro regio diademati commodosius queant famulari, parcere cupientes ad revisionem huiusmodi terrarum pratorum et ceterarum utilitatum predictarum, partes inter predictas contenciose habitarum, reambulacionemque et rectificacionem metarum necnon limitacionem ac distinccionem et separacionem . . . jurium ipsarum parcium eisdem partibus a nostro instanter postulantibus culmine, fideles nostros honorabilem virum magistrum Johannem, maioris cancellarie nostre vicecancellarium, necnon magistros David, filium Lachk, aule nostre militem, et alterum David, filium Martini de Albeus, alias comitem nostrum Zolyensem, ac magistrum Fabianum, ipsius maioris nostre cancellarie notarium, specialem de prefata aula nostra regia, tamquam homines nostros regios speciales destinassemus; demum ydem exinde ad nos reversi, nobis uniformiter retulerunt: quod ipsi in vigilia festi nativitatis beati Johannis Baptiste nunc pretacti ad facies terrarum pratorum et ceterarum utilitatum inter partes prenotatas contenciose habitarum, presentibus vicinis et commetaneis civitatis Zeged et possessionis Zevreg predictarum itera nobilibus de ipsa Zevreg antefatis, necnon antedicto judice, juratisque et nonnullis alys civibus et incolis dicte civitatis nostre Zegedyensis accedendo, ipsasque primitus secundum demonstracionem ipsarum ambarum parcium undique reambulando, et tandem ipsis partibus in huiusmodi earum reambulacionibus et metarum ostensionibus ubilibet discordantibus, nullaque literaria instrumenta metalia se facto in huiusmodi habere allegantibus talem limitacionem et sequestracionem terrarum et aliarum utilitatum inter ipsarum parcium demonstraciones litigiose remanencium, ipsis utrisque partibus consencientibus et benevole acceptantibus, duxissent faciendam et jura ipsarum parcium a se se invicem hoc ordine metaliter separassent: Quod primo secus Ticyam a plaga septemtrionali incipiendo, duas metas terreas capitales, unam ab orientali prefate possessioni Zewregh, dictorum nobilium et aliam 21 ab occidentali partibus, memorate civitati nostre Zegedyensi distingentes, a quibus versus meridiem procedendo et quamdam magnam seu publicam stratam a parte prefate possessionis Zewregh versus iam dictam civitatem nostram Zegedyensem tendentem saliendo, in quodam plano unam metam cursualem, abinde plagam meridionalem ad eandem, ad quoddam arundinetum et pertranseundo ipsum arundinetum venissent ad quoddam stagnum seu piscinam Nageer dictam, ubi propter idem stagnum similiter in plano modo simili duas metas, abhinc plagam ad predictam ipsum stagnum pertranseundo, secus idem consimiliter duas metas, deinde autem per bonum spacium eundo unam metam et ab eadem ulterius pergendo aliam metam, et deinde similiter in bono spacio progrediendo unam metam, dehinc autem tendendo semper plagam meridionalem ad prefatam et ubique paululum, quasi versus occidentalem partem declinando applicuisset, ad quemdam alveum Syllouzywreveer (1) per partes communiter appellatum, et ibi terre prefatarum civitatis Zeged et possessionis Zewregh vocatarum commetanearum terris possessionum Zenthyvan et Gyalow vocatarum, ubi non longe ab ipso alveo in loco pratoso duas metas terreas, unam videlicet ab oriente preattacte possessionis Zewregh, et aliam ab occidente vel quasi modicum ad aquilonalem partem respicientem jam fate civitatis nostre Zegedyensis separantes erexissent, seu erigi et accumulari fecissent, et sic cursus ipsaram metarum jura prefatarum parcium a sese modo premisso distingencium terminaretur. Quibus habitis cuilibet parti, suum jus modo prenotato metaliter ab invicem distinctum statuissent, reliquissentque et omisissent, jure perpetuo et irrevocabiliter possidendum, tenendum, pariter et habendum, nemine contradicente inibi apparente. Quandoquidem nostrorum hominum premissa relacione facta percepta, quia ydem ad facies predictarum terrarum et aliorum jurium parcium predictarum inter easdem litigiose, ut praemissum est, existencium, termino in predicto accessisse, et ipsas ac eadem secundum situm supradictarum metarum, ipsis partibus consencientibus et benevole annuentibus, modo, quo supra, distinxisse, et cuilibet earumdem suum jus metis premissis ab invicem distinctum nemine contradicente, in perpetuum statuisse, reliquisseque et consensisse dinoscuntur. Ideo et nos huiusmodi metarum erectioni et juris parcium . . . . . sequestracioni et statucioni pro partibus prenotatis modo, quo supra facte de uberiore dono nostre gracie, nostrum regium consensum prebentes, pariter et assensum, ipsa jura parcium jara factarum, ipsis modo prenotatis sub distinccionibus prescriptarum metarum debita et statuta relinquimus, et committimus eisdem partibus, et earum heredibus et posteritatibus universis eo jure, 1) Süllő szűrő ér. 22 quo eis dinoscuntur proinde in sempiternum possidere, tenere, pariter et habere, harum nostrarum vigore et testimonio litterarura mediante, salvis juribus aliorum. In cuius rei memoriam firmitatemque perpetuam, presentes concessimus literas nostras privilegiales, pendentis autentici sigilli nostri novi duplicis, quo ut rex Hungarie utimur, munimine roboratas. Datum Bude, sexto die metarum ereccionis et statucionis predictarum. Anno Domini Millesimo quadringentesinio undecimo. Hártyán, veres és zöld selyem zsinórjáról a függő pecsét hiányzik. Eredetije Szeged v. tit. levéltárában 5. sz. a. Jegyzet: A határjárás napjául említett "vigilia festi nativitatis beati Johannis Baptiste" június 23-ára esik, s ettől 6 napot szamítva, az oklevél kelte június 29-ére teendő. 1411. júl. 26. Visegrád. Zsigmond király Szeged város és Gyálay Mihály között, a szegedi és gyála-szent-iványi határok, úgy a tiszai haszonvételek iránt régebben folyó pert, Szegeden a főurak és zászlósók jelenlétében megvizsgálván, határjárást rendelt s Gyálai Mihály, úgy András szegedi bíró, Delchogh Gergely és Máté diák esküdtek s több gazda közbenjöttével, Fábián mester pécsi, úgyszintén poszonyi kanonok és kancelláriai jegyző által megtartott határjárást s az uj határok felállítását jóváhagyja s megerősíti. Nos Sigismundus dei gracia Romanorum rex semper augustus ac Hungarie etc. rex, memorie commendamus tenore presencium significantes, quibus expedit universis: quod cum inter fideles nostros judicem ac cives et hospites civitatis nostre Zegedyensis ab una, item inter Michaelem, filium Stephani de Gyala, parte ab alia, occasione et pretextu terrarum, pratorum, arundinetorum, stagnorum piscinarumque, necnon fluvy Ticie aliarum eciam utilitatum, inter prefatam civitatem nostram Zegediensem, ac possessionis Gyala predictam et Zenth Iwan vocatas, ipsius Mychaelis habitarum et existencium, litis et quescionis contencionisque materia suborta et per aliqua jam retrolapsa temporum curricula ventillata, novissime autem in nostre maiestatis nonnullorumque prelatorum et baronum nostrorum presenciam, nobis unacum eisdem pro nostris et regni nostri arduis agendis, et negocys expediendis, in predicta civitate nostra Zegedyensi existentibus deducta fuisset. Nos vero uti nostri regiminis interest officio, fatigys, laboribus et expensis ambarum parcium predictarum, in prosecutionibus huiusmodi licium fiendis, ut ipsi et eorum successiva posteritas, cessatis eorum litibus pacis pulcritudine congratulantes, nobis et sacro regio diademati comodosius quirent gratulanter famulari parcere cupientes, ad revidendas et reambulandas huiusmodi terras, pratas et ceteras utilitates, partes inter predictas contenciose habitas et existencia necnon rectificanda, refor- 23 manda, disponenda limitandaque ac disponenda et separanda a sese jura parcium earundem partibus eisdem a nostro instanter postulantibus culmine fidelem nostrum magistrum Fabianum, Quinqueecclesiensis et Posoniensis ecclesiarum canonicum, maiorisque nostre cancellarie notarium specialem de aula nostra regia, tamquam hominem nostrum regium signanter destinassemus, demum jdem ad nos exinde rediegens, nobis retulit isto modo: Quod ipse feria tercia proxima post festum beate Margarethe virginis et martiris de novo preteritum, ad facies terrarum, pratorum, arundinetorum et ceterarum utilitatum inter partes prenotatas litigiosarum, presentibus vicinis et commetaneis civitatis et possesionum predictarum, item Andree judice, Georgio Delchogh, Matheo Literato, ceterisque juratis ac plerisque alys civibus, hospitibus et jncolis ipsius civitatis nostre Zegedyensis, necnon predicto Myhaele, filio Stephani, praesentibus accedendo, jpsasque civitatem et possessiones primitus, secundum demonstraciones earundem ambarum parcium undique reambulando eandem vero ipsis partibus et huiusmodi earum reambulacionibus ubi discordantibus et sibi invicem contradicentibus, nonnullaque literalia instrumenta metalia mihi producentibus, nec habere se allegantibus plus, una cum alys probis et nobilibus viris, metis ac pratis et alys utilitatibus, inter earundem parcium demonstraciones litigiose remanentibus, ipsis utrisque partibus consencientibus et benevole annuentibus, certa limitacione prehabita jura ipsarum parcium a sese invicem, metis infrascriptis hoc ordine separassent et sequestrassent: Quod primo incipiendo a quibusdam duabus metis, pridem inter prefatam civitatem nostram Zegediensem et possessionem Zewregh, secus quemdam alveum Sylowzylewer vocatum positis incipiendo, et ab inde pertransito ipso alveo, ad plagam meridionalem directe eundo, in quodam agro inter arundines sito unam metam, dehinc ulterius ad eadem plagam, modo simili pertransitis quibusdam arundinetis, penes quamdam viam, unam aliam metam, abhinc plagam ad predictam redeundo, supra quandam paludem arundinosam Chylye vocatam duas metas, unam a predicta meridionali prefate possessionis Zenth Iwan et aliam ab aquillonali partibus memorate civitatis nostre separantes, a quibus precise ad occidentalem plagam reflectendo, et penes ipsam paludem in bono spacio currendo in loco campestri unam metam et ab ipsa longe progredendo et saliendo quandam viam veniret ad unam venam de Ticia exeuntem, Eweszeghfoka nuncupatam, ubi penes ipsam viam et venam et predictam similiter unam metam, et exhinc plagam occidentalem ad predictam pergendo, venisset ad finem cuiusdam silve salice, seu arborum salicum in portu seu rippa Ticie existencium, et ibi in fine silve predicte non longe a predicta Ticia duas metas terreas, unam ab aquilonali prefate civitati Zegediensis, et reliquam a meridionali plagis prelibate possessioni Gyala distingventes, erigi 24 fecissent. Qiubus sic habitis, huiusmodi jura parcium predictarum, premissarum metarum ereccionibus ab invicem distincta, partibus eisdem statuisset, reliquissetque et commisisset, jure perennali possidendas, tenendas, pariter et habendas, salvis juribus alienis. Quaquidem relacione ipsius hominis nostri facta percepta, quia idem homo noster ad facies prescriptarum terrarum, pratorum et aliorum jurium ac utilitatum parcium predictarum inter easdem tunc, ut premittitur, litigiose habitarum et existencium, termino in predicto accessisse et ipsas ac eadem secundum cursum supradictarum metarum, ipsis partibus, ut prefertur consencientibus, modo prenotato distinxisse, et cuilibet earumdem partem suum ius sic ab invicem distinctum, in perpetuum possidendum statuisse ac reliquisse et commisisse demonstratur. Ideo et nos huiusmodi ereccionibus metarum ac limitacioni et sequestracioni statucionique predictorum jurium parcium antefatarum, modo quo supra facte nostrum regium consensum prebentes, ipsa jura parcium earumdem, ipsis modo prenotato, sub premissarum metarum distinccionibus statuta et commissa relinquimus et committimus eisdem partibus, et earumdem heredibus et posteritatibus universis eo jure, quo eis dinoscuntur pertinere in sempiternum possidere, tenere, pariter et habere, sine prejudicio juris alieni, harum nostrarum litterarum vigore et testimonio mediante. In cuius rei memoriam firmitatemque perpetuam, presentes concessimus litteras nostras privilegiales, pendentis et authentici sigilli nostri novi dupplici, quo ut rex Hungarie utimur, munimine roboratas. Datum in Wyssegrad duodecimo die ereccionis metarum et statucionis predictarum. Anno Domini Millesimo quadringentesimo undecimo. Hártyán, vörös selyem zsinórjáról a függő pecsét hiányzik. Eredetije Szeged v. tit. levéltárában 6. sz. a. Jegyzet: A határjárás napjául említett "feria tertia post festum beate Margarethe virginis et martiris" nap július 14-ére esik, s ettől 12 napot számítva az oklevél kelte július 26-ára teendő. 1412. szept. 6. Buda. Zsigmond király az alszegedi bíró és esküdtek évenkénti választása alkalmából előforduló lázongások és viszályok megszüntetésére rendeli, hogy a polgárok egyeteme évenként, szent György napján, negyven alkalmas és becsületes személyt válaszszon, s ezek válaszszák a bírót és az esküdteket, a kiknek mindenki tartozik engedelmeskedni. Relacio Piponis de Ozora,
comitis Themessiensis. 25 hospitum et incolarum civitatis nostre Alzeged nuncupate, presentes inspecturis, salutem et graciam. Nostre datur intelligi maiestati, quomodo tempore eleccionis judicis ac juratorum civium in vestri medio singulis annis constitutorum seu constituendorum, inter vos grandes sediciones et varie contenciones creberrime exoriuntur. Nos vero huiusmodi sediciones et contenciones in vestri medio, pro amplius oriri seu suscitari nolentes, ex certa sciencia et hac auctoritate regia ac potestatis plenitudine, pro uberiori ipsius vestre communitatis commodo et statu tranquiliori sanciendum duximus, et presentibus decernimus, ut a modo in antea, cunctis futuris temporibus in singulis festivitatibus beati Georgy martiris annuatim recurrentibus, per totalem ipsius vestre communitatis universitatem, primum quadraginta jdonee et honeste persone, electores scilicet judicis et juratorum civium, de vestri medio, unanimi et concordi voluntate deputentur et eligantur; postquam quidem eleccionem huiusmodi quadraginta electores judicis et juratorum civium, quos in judicem et juratos cives probos et honestos de eadem tota vestra comunitate elegerint, deputaverint et instituerint ydem pro legitimis judice et juratis civibus solito more decenter per eandem totam vestram communitatem censeantur, reputentur et venerentur, decernentes; quod si quipiam aly vestrum demptis jam quadraginta electoribus per ipsam vestram communitatem in contrarium presencium et despectum eorumdem ex adverso eligentur, tales minime pro judice et juratis civibus habeantur, judiciaque seu statuta eorumdem nullius sint roboris vel momenti. Mandantes ipsius vestre universitatis fidelitatibus firmiter edicimus, quatenus a modo in antea, presens nostrum statutum in suis vigoribus debeatis observare, aliud sub optentu nostre gracie facere non ausuri in premissis. Datum Bude, feria tercia proxima ante festum nativitatis Virginis gloriose, anno domini millesimo quadringentesimo duodecimo, regnorum nostrorum anno Hungarie etc. vicesimo quinto, Romanorum vero secuudo. Hártyán, papirfölzetes pecsétje épségben alatta: Relacio Piponis de Ozora, comitis Themesiensis. Eredetije Szeged v. tit. levéltárában 7. sz. a. 1415. jan. 18. Konstancz. Borbála királynő Farkas Miklós és Szűcs János szegedi polgárok és küldöttek panaszára kecskeméti adószedőinek meghagyja, hogy Zsigmond király, miután a főurak és zászlósok hozzájárulásával Szeged város polgárait az országban mindenütt adó- és vám-mentesekké tette, ennélfogva a kereskedésben Kecskeméten átutazó szegedi polgárokat, hozzátartozóikat vagy javaikat, adókkal vagy vámokkal terhelni ne merészeljék. 26 Commissio propria domine
regine. 27 alibus absque cuiusvis tributi percepcione et exaccione libere, pacifice et sine aliquali impedimento ire, proficisci et pertransire tocies quocies ipsis expediens fuerit et oportunum, et aliud facere non ausuri, nostre gracie sub optentu, presentes quoque post lecturam semper reddi edicemus presentanti. Datum Constancie, feria sexta proxima ante festum beatorum Fabiani et Sebastiani martyrorum, anno domini millesimo quadringentesimo quinto decimo. Kívül, egykorú följegyzés: De tributo Kechkemeth. - Kechkemethon sommivel nem tartoznak az Soggediek. Hártyán, Borbála királyné papirfölzetes pecsétje teljesen ép. Eredetije Szeged v. tit. levéltárában 8. sz. a. 1422. jún. 5. Nagyvárad. Zsigmond király a kereskedéskép és élelemszerzésben utazó szegedi polgárok és jószágaik részére adó- és vámmentességet biztosít. Ad contenta aliarum literarum
regalium. 28 tributi seu telonii solucionem compellere et adstringere presumatis, nec sitis ausi modo aliquali, sed eosdem et eorum quemlibet cum rebus suis universis absque tributi postulacione et exaccione ineundo et redeundo libere et quiete transire, peragrari et proficisci permittere et permitti facere debeatis, nec in hys secus facere audeatis, presentes eciam post earum lecturam, semper reddi edicimus exhibenti. Datum Waradini, feria sexta proxima ante festum sancte Trinitatis, Anno eiusdem Millesimo quadringentesimo vigesimo secundo, regnorum nostrorum anno Hungarie etc. XXXVIo Romanorum XIIo et Bohemie IIdo. Hártyán, veres viaszpecsétje letöredezve. Eredetije Szeged v. v. tit. levéltárában 9. sz. a. 1422. júl. 21. Szeged. Alszeged város bírája és esküttjei, Szeremle város bíráját az oda költözött Márton nevű kovács nejének magaviseletéről értesítik. Salutacione premissa, amici nobis honorandi. Literatorie nos amicabiliter rogatis, ut factum inter Mathiam fabrum, condam nostrum, nunc vero vestrum cohospitem ac suam coniugem exortum et motum vobis nostris in literis conscienciose rescriberemus; idcirco notificamus, ut quemadmodum in prioribus literis nostris vobis scripsimus, quam cura sigillo iudicis nostre communitatis consignaveramus, consors pretacti Mathie fabri in vicio furticinii nostri in medio reprehensa extiterat, pro quo in captivitatem inciderat, sed casualiter de ipsa captivitate evasit et sic virum suum dictum Mathiam fabrum relinquerat, ipse vero Mathias de nostra civitate honeste exivit. Hec de facto ipsorum sub sigillo nostre civitatis scribimus iusticia requirente, sed quia Thomas de Pah nostris prioribus literis minime fidem curavit adhibere, ob hoc nos cum eidem placuerimus minime adesse volumus. Datum secundo die festi beati Elie prophete, anno domini MCCCCXXII. Iudex et iurati cives ac universi hospites de Alzegedino, amici vestri. Kívül: Circumspectis viris iudici necnon iuratis civibus et universis hospitibus de Sceremlen ac Thome de Pah iudici curie magnifici viri Johannis Thetevs de Monostor, amicis nostris sincere honorandis. Papiron, zárlatán paizs alakú pecsét nyomaival. (Közölve: A gróf Zichy-család okmánytára. Budapest, 1895. VIII. k. 64. l.) 29 1429. Zsigmond királynak Palóczi György esztergomi érsek, Palóczi Mátyás országbíró és Palóczi Imre testvérek szolgái és jobbágyai részére kiadott védlevele, hogy őket sehol le ne tartóztassák, s ha valakinek ellenük panaszuk lenne, azt nevezett földesuraik, mint illetékes bírájuk előtt érvényesítsék. Commissio propria domini
regis. Hártyán, rongált állapotban. Veres viaszpecsétje letöredezve. Eredetije Szeged v. tit. levéltárában 10. sz. a. 30 1429. márcz. 4. Szeged. Kovázdi Imre Szeged város bírája és az esküdt polgárok igazolják, hogy a Bezeldeg helység mellett megrabolt Theperch György és társai szegedi polgárokat Töttös László özvegye kárpótolta. Nos Emericus dictus Kovazdi iudex et iurati cives ac universi hospites de Zegedino, memorie commendamus tenore presencium significantes quibus incumbit universis, quodcum viri providi, ut puta Gregorius Theperch, Anthonius Bolonia, Stephanus Bercel dicti, nostri videlicet cohospites, personaliter coram nobis comparendo, oraculo vive vocis sunt confessi eomodo, quod dum ipsi pro acquirendis victuum eorum necessariis, cum eorum mercibus ad Barania proficisci extitissent et circa possessionem magnifice domine relicte Ladislai Thethws de Bathmonostra Bezeldeg vocatam ab extra condescendissent, uti moris est viatoribus, tunc quidam iobbagiones iam dicte domine, in eadem possessione sua Bezeldeg residentes, preconcepta rancoris malicia, manibus armatis ad eosdem Gregorium, Anthonium et Stephanum irruentes, bona eorum tunc apud ipsos reperta vi abstulissent; nepharia vero predicta spoliatorum actio in scitum annotate magnifice domine deveniendo, nolens ipsos mercatores innoxios tam iudicibili dampno relinquere, ipsis nostris consociis de rebus . . . . . ab eisdem per dictos iobbagiones suos minus iuste ablatis, omnimodam nostri cohospi . . . . ipsam magnificam dominam relictam Ladislai Thetws et filium suum una [cum suis jobbagi]onibus miserunt expeditos, quitos ac modis omnibus expeditos, littera[rum nostrarum testimonio] mediante. Datum Zegedini, tercio die medii quadragesime, anno domini m[illesimo quad]ringentesimo XXIX. Papiron, megrongált állapotban, az alján pecsét nyomával. (Közölve: A gróf Zichy-család Okmánytára. Budapest, 1895. VIII. k. 371. l.) 1430. máj. 1. Sempte. Zsigmond király a kereskedés és élelemszerzés ügyében utazó szegedi polgárokat, gazdákat és lakosokat korábbi szabadalmi levelében mindenféle adó-, rév- és vámdíjak fizetésétől mentesekké tevén, nevezetteket ezeknek mentessége tekintetében örök időkre biztosítja. Sigismundus, dei gracia Romanorum rex semper augustus ac Hungarie, Bohemie, Dalmacie, Croacie etc. rex. Fidelibus nostris universis et singulis prelatis, baronibus, comitibus, castellanis nobilibus et alterius cuiusvis status condicionis et preeminencie hominibus, tributa tam in terris quam super aquis intra ambitum regni nostri 31 habentibus et tenentibus, nostrisque et eorumdem tributarys quibuslibet presentibus et futuris, noticiam presencium habituris, salutem et graciam. Quia nos fideles nostros universos et singulos cives, hospites et incolas civitatis nostre Zegediensis, cura rebus venalibus et mercibus quibuslibet per diversas regni nostri partes mercandi causa hincinde migrantes ex tenoribus certarum literarum nostrarum in conspectum nostre maiestatis specietenus productarum, a solucione cuiuslibet tributi seu telonii perpetue exemptos fore et emancipatos clare vidimus et comperimus. Volentes igitur ipsos cives et hospites Zegedienses ac eorum quemlibet huiusmodi exempcionis gracia et libertatis eorum prerogativis, futuris semper successivis temporibus illibate potiri et gaudere, fidelitati vestre universitatis et vestrum cuiuslibet firmo nostro regio sub edicto precipimus et mandamus, quatenus dum et quandocunque aut quociescunque memorati cives et hospites nostri Zegedienses, vel eorum alter, pro acquirendis victuum eorum necessarys, cum ipsorum rebus venalibus et mercibus quibuscunque mercandi causa hincinde ut pretactum est, proficiscentes, ad vos et ad loca tributorum vestrorum presencium sub confidencia pervenerint, eosdem ad nullius omnino tributi seu telonii solucionem compellere et astringere presumatis, nec sitis ausi modo aliquali, sed eosdem et eorum quemlibet cum rebus suis universis, absque tributi postulacione et exaccione, in eundo et redeundo, libere et quiete transire, peragrari et proficisci permittere et permitti facere debeatis, nec in hys secus facere audeatis, presentes eciam quibus sigillum nostrorum maius dupplex, quo videlicet ut rex Hungarie utimur, est appensum, post earum lecturam opportunam semper reddi iubemus presentanti. Datum in Sempte, in festo beatorum Philippi et Jacobi apostolorum, anno domini Millesimo quadringentesimo tricesimo, regnorum nostrorum anno Hungarie etc. quadragesimo quarto, Romanorum vigesimo et Bohemie decimo. Eredetije Zsigmond királynak Szegeden kelt 1436-ik évi átiratában, Szeged v. tit. levéltárában 15. sz. a. 1431. okt. 14. Feldkirchen. Zsigmond király Szeged városának felső-sziget nevű részében, más szabad hetivásárok sérelme nélkül, hetenkint csütörtökön tartandó szabad hetivásárt engedélyez. Commissio propria domini
regis. 32 et hospitum nostre civitatis Zegediensis sic nonminus primo potissime pro utilitate et comodo regni nostri, ipsiusque civitatis nostre profectu et augmento, ad eandem civitatem nostram Zegediensem ad locum scilicet Felsewzygeth vocatum, singulis ferys quintis in omni ebdomada, forum ebdomadale liberum celebrandum, sub eisdem libertatum prerogativis, quibus fora ebdomadalia civitatum nostrarum regalium liberarum celebrantur, duximus annuendum et graciose concedendum, absque tamen preiudicio fororum ebdomadalium aliorum liberorum. Quocirca vos fideles nostros universos et singulos mercatores, institores et alios forenses homines, atque viatores, presentibus affidamus, certificamus et assecuramus, quatenus ad prescriptum forum ebdomadale liberum, per nos, ut premititur, singulis ferys quintis in antefata civitate nostra Zegediensi in loco Felsewzygeth prenotato, perpetuo celebrari commissum, cum universis vestris mercancys atque rebus et bonis secure et absque omni pavore, seu formidine rerum et personarum vestrarum veniatis, properetis et accedatis, peractisque vestris negociacionibus, in empcionibus scilicet et vendicionibus in predicto foro ebdomadali, libero redeatis ad propria vel alia loca que malueritis, salvis vestris rebus et personis sub nostra proteccione et tutela speciali. Et hec volumus per fora et alia loca publica, ubi necesse fuerit, palam facere, publicari. Datum in Feldkyrchen, die dominico proximo ante festum beati Galli confessoris, anno domini millesimo quadringentesimo tricesimo primo, regnorum nostrorum anno Hungarie etc. quadragesimo quinto, Romanorum vigesimo secundo et Bohemie duodecimo. Hártyán, papirfölzetes veres viszpecsétje rongált. Eredetije Szeged v. tit. levéltárában 12. sz. a. 1431. okt. 21. A budai káptalan előtt Barlafi István felvallja, hogy Csanád vármegyében fekvő belső- és külső-szentiványi részbirtokait s egyház kegyúri jogát Zsigmond királynak s általa Szeged város polgárainak 500 tiszta s jóméretü aranyforintért elzálogosította. Nos capitulum ecclesie Budensis memorie comendamus tenore presencium significantes, quibus expedit universis: quod Stephanus, filius Barla de Zenthiwan, coram nobis personaliter constitutus, sponte confessus exstitit in hunc modum: quomodo ipse pro quibusdam suis necessitatibus ad presens urgentibus evitandis, quasdam porciones suas possessionarias in possessionibus Belsewzenthywan predicta et Kylsewzenthywan, in comitatu Chanadiensi existentibus habitas, cum 33 omnibus eorumdem utilitatibus et pertinentys quibuslibet, videlicet terris cultis et incultis, fumatis (sic) pascuis, pratis fenilibus, stagnis, piscinis, aquis, aquarumque decursibus, necnon patronatu ecclesie in dicta possessione Belsewzenthywan fundate, aliisque cunctis usibus et proprietatibus ad easdem undique de iure sperantibus, serenissimo principi domino Sigismundo, dei gracia Romanorum regi, semper augusto ac Hungarie, Bohemie, Dalmacie, Croacie etc. regi, et per consequens civibus ac toto communitati civitatis de Zegedino, pro quingentis florenis puri auri, boni et iusti ponderis, plene ut dixit, ab eisdem civibus et tota communitate dicte civitatis de Zeged habitis et receptis pignori obligasset, ymmo obligavit nostri in presencia tali modo, ut quandocumque temporis in eventu ipse Stephanus vel sui heredes de manibus dictorum domini regis ac civium et tocius communitatis annotate civitatis easdem porciones possessionarias redimere niterentur et valerent, ex tunc ipsi, dominus noster rex, ac cives et tota communitas antefate civitatis Zeged, rehabitis dictis quingentis florenis puri auri, dictas porciones possessionarias, ipsis Stephano et suis heredibus remittere et resignare deberent et tenerentur. In cuius rei evidenciam presentes literas nostras, pendenti sigillo nostro munitas, ad fassionem dicti Stephani, antelato domino nostro regi ac civibus et toti communitati prefate civitatis duximus concedendas. Datum die dominica proxima post festum beati Luce ewangeliste, anno domini millesimo quadringentesimo tricesimo primo. Hártyán, zsinórja s függő pecsétje hiányzik. Eredetije Szeged v. tit. levéltárában 11. sz. a. 1436. ápr. 9. Temesvár. Zsigmond király az ország különféle részeiben utazó szegedi polgároknak, cselédjeiknek s jószágaiknak, különösen mások tartozásai és kihágásai miatt való perlését és letartóztatását tilalmazza, elrendelvén: hogy a követelések a Szeged-városi bíróság előtt perlendők. Egyúttal a szegedieknek ősi vámmentességi kiváltságát személyökre, szolgáikra és javaikra nézve megerősíti. Comissio propria domini
imperatoris, ad contenta
aliarum literarum suarum. 34 salutem et graciam. Cum justi pro jniustis et jnnoxy pro reorum excessibus non debeant quoquo modo impediri, fidelitati igitur vestre et vestrum cuiuslibet firmissime precipimus et mandamus, aliud habere nolentes, quatenus dum et quando, ac quociescunque fideles nostri cives, hospites et populi civitatis nostre Zegediensis, hominesque et familiares ipsorum propry, dum ydem cum ipsorum rebus et bonis, mercimonialibus ac alys quibuscunque diversa climata regnorum nostrorum pro victuum ipsorum necessaria aquisicione perlustrantes, ad vestras terras, tenutas, possessiones, honores officiolatus, ac vestri in medium pervenerint, vel ad cuiusvis instanciam in personis judicare aut vestro astare judicatui compellere, rebusque et bona eorumdem tam mercimonialia, quam alia quecunque arestare, seu prohiberi facere, nusquam et nequaquam presumatis, signanter pro debitis, delictis et excessibus aliorum; si qui enim quitquam accionis vel questionis contra et adversus memoratos cives, hospites et populos pretacte civitatis nostre Zegediensis, aut quemcunque ipsorum habent, vel habuerint, hy id in presencys judicis et juratorum civium antefate civitatis nostre Zegediensis legitime prosequantur, ex parte quorum ydem judex et jurati cives, omni contra ipsos querulanti judicium et justiciam, ac meri juris complementum impendere et exhibere tenebuntur, prout dictaverit ordo iuris. Vobis autem, aut cuipiam vestrum premissis nostris mandatis contrafacientibus commissimus et harum serie firmiter committimus, fidelibus nostris comiti vel vicecomiti ac judicibus nobilium illorum comitatuum, in quibus huiusmodi nostra mandata forsitan non observarentur, uti ipsi vos et vestrum quemlibet ad eorumdem mandatorum nostrorum plenariam observacionem, cum debitis gravaminibus arcius compellant et astringant auctoritate nostra presentibus ipsis in hac parte specialiter attributa et justicia mediante. Preterea quia annotatos cives, hospites et incolas dicte civitatis nostre Zegediensis vigore certarum litterarum nostrarum superinde confectarum, ab omni solucione tributaria, de bonis ipsorum mercimonialibus et alys rebus quibusvis in locis tributorum nostrorum regalium, intra ambitum dicti regni nostri Hungarie tam in terris, quam super aquis ubivis habitorum facienda graciose duximus supportandos, eximendos et penitus absolvendos. Vobis igitur universis et singulis tributarys et vicetributarys nostris in locis dictorum tributorum nostrorum nunc constitutis et in futurum constituendis, firmiter committimus, quatenus a prefatis civibus et hospitibus et populis dicte civitatis nostre Zegediensis, rebusque ipsorum mercimoniolibus et alys quibuscunque, ac curribus et equis huiusmodi currus trahentibus et conductoribus eorumdem, in locis tributorum nostrorum prescriptorum, nullum tributum, nullam solucionem tributariam petere, exigere, petique et exigi facere presumatis, nec sitis ausi modo aliquali, gracie nostre sub obtentu; presentibus per- 35 lectis, exhibenti restitutis. Datum in Themeswar, secundo die festi Pasce domini, anno eiusdem MCCCC tricesimo sexto, regnorum nostrorum anno Hungarie etc. quinquagesimo, Romanorum vigesimo sexto, Bohemie sedecimo, impery vero tercio. Hártyán, papirfölzetes veres viasz-pecsétje töredezett. Eredetije Szeged v. tit. levéltárában 17. sz. a. 1436. ápr. 20. Szeged. Zsigmond király az élelem-szerzés és kereskedéskép az ország bármely részében utazó szegedi polgároknak, úgy javaiknak mások tartozásai vagy kihágásai miatt való letartóztatását eltiltja s elrendeli, hogy az ellenök fennforgó követelések illetékes bíráik, a vdros bírája és esküdtjei, illetőleg a tárnokszék előtt érvényesítendők.
36 contrariantes de ipsorum inobediencia meritum capiant talionis; statuimus unacum prelatis et baronibus regni nostri et decernimus perpetue observandum: quod comes, vel vicecomes comitatus illius, in quo tales reperientur tributary, vel alterius cuiuscunque status et condicionis homines, qui ipsos cives nostros aut eorum alterum pro debitis ut premissimus et excessibus aliorum impedirent, mox personaliter accedant, vel suum hominem mittant, qui hos prefatos nostros cives, aut eorum alterum contra premissa nostra edicta in personis judicare, aut in rebus et bonis ipsorum niterentur arestare, ab huiusmodi judicatu per opportuna gravamina et consueta prohibeant et compescant, bonaque et res arestatas eisdem remitti et sine dampno restitui faciant, dicantque eisdem verbo nostro, ut si ipsi, aut aly quitquam accionis vel quescionis contra eosdem nostros cives seu alterum ipsorum habent vel habuerint, id in ipsorum medio in presencia judicis seu juratorum civium aut alterius ordinary, utputa tavernicorum nostrorum regalium magistri legitime prosequantur, ex parte quorum ydem judex et jurati cives, aut alter ordinarius omnis juris et justicie ac satisfaccionis complementum exhibere tenebuntur omni querulanti, prout dictaverit ordo juris. Aliudque in premissis facere non ausuri, presentes eciam post lecturam semper reddi jubemus presentanti. Datum Zegedini, predicta feria sexta proxima ante festum beati Georgy martyris, anno domini millesimo quadringentesimo tricesimo sexto, regnorum nostrorum anno Hungarie etc. quinquagesimo, Romanorum vigesimo sexto, Bohemie sedecimo, impery vero tercio. Kívül egykorú följegyzések: De arestatione. - - Tartasról valo level. Hártyán, papirfölzetes pecsétje rongált. Eredetije Szeged v. tit. levéltárában 16. sz. a. 1436. ápr. 20. Szeged. Zsigmond király Bertalan szegedi bíró és az esküdtek kérelmére átírja 1430-ik évben Semptén kelt szabadalmi levelét, melyben a kereskedés és élelem-szerzésben utazó szegedi polgárok részére adó-, vám- és révmentességet biztosít. Commissio propria domini
imperatoris. 37 ceterorum universorum et singulorum civium, incolarum et inhabitatorum eiusdem civitatis nostre Zegediensis nominibus et in personis, exhibuerunt et praesentarunt nobis quasdam literas nostras privilegiales priori dupplici maiori autentico sigillo nostro, quo uti rex Hungarie utebamur, propter augmentum tituli nostri imperialis susceptis coronis imperialibus confracto et in partes dissecato loco, videlicet cuius aliud similiter maius dupplex sigillum forme dissimilis, pro nostra sculpi fecimus et laborari maiestati in pendenti communitas, quibus mediantibus mandavimus universis et singulis prelatis, baronibus, comitibus, castellanis, nobilibus et alterius cuiusvis status, condicionis et preeminencie hominibus, tributa tam in terris, quam super aquis intra ambitum regni nostri habentibus et tenentibus, nostrisque ac eorundem tributarys quibuslibet, ut ipsi predictos judicem, civesque, incolas et inhabitatores prefate civitatis nostre Zegediensis, quos ex tenoribus certarum literarum pro tunc in conspectum nostrum specietenus productarum, ab omni tributaria solucione exemptos et supportatos fore vidimus et comperimus in locis predictorum tributorum ad nullius tributi solucionem compellere et astringere deberent, tenoris infrascripti; supplicantes prefati judex et jurati cives, suis et aliorum, quorum supra nominibus nostro culmini humili prece et devota, ut easdam literas nostras privilegiales, ratas, gratas et acceptas habendo, nostrisque literis similiter privilegialibus, sub presenti novo, similiter duplici autentico sigillo nostro emanandis, verbotenus inseri facientes, pro eisdem judice, juratis, ceterisque civibus, incolis et inhabitatoribus civitatis nostre Zegediensis prenotate innovantes, perpetue valituras confirmare dignaremur. Quarum quidem literarum nostrarum tenor sequitur in hunc modum. (Zsigmond kir. 1430. évi Sempthén kelt levele; lásd: XV. sz. a.) Nos igitur humilimis et devotis supplicacionibus annotatorum judicis et juratorum civium pretacte civitatis nostre Zegediensis per eos nostre, suis et aliorum, quorum supra nominibus, modo prenarrato prece subiectiva oblatis maiestati imperiali atque regali benignitate exauditis, clementer et admissis, prefatas literas nostras privilegiales non abrasas, non cancellatas, nec in aliqua earum parte suspectas, ymo mere et sincere veritatis integritate propollentes, presentibusque de verbo ad verbura insertas, quo ad omnes earum continencias, clausulas et articulos, acceptamus, approbamus et ratificamus, easque nichilominus consideratis fidelitatibus et fidelium serviciorum meritis, prefatorum judicis, juratorum, ceterorumque civium, incolarum et inhabitatorum, memorate civitatis nostre Zegediensis, per eos maiestati nostre observatis et inpensis, simulcum exempcione solucionis tributarum prenotate, ac alys omnibus et singulis superius in tenore predictarum literarum nostrarum contentis et specificatis, mera auctoritate ac 38 potestatis plenitudine, ex certaque sciencia nostre maiestatis, pro prefatis judice, iuratis ceterisque civibus, hospitibus et incolis prenarrate civitatis nostre Zegediensis, eorumque successoribus et posteritatibus, innovantes, perpetuo valituras confirmamus, presentis scripti nostri patrocinio mediante. Quocirca vobis prescriptis universis et singulis prelatis, baronibus, comitibus, castellanis, nobilibus et alterius cuiusvis status condicionis et preeminencie hominibus, tributa tam in terris, quam super aquis intra ambitum regni nostri Hungarie predicti tenentibus et habentibus, nostrisque et eorumdem tributarys et vicetributarys nunc constitutis et in futurum constituendis, strictissimo nostro sub precepto precipientes iniungimus, quatenus omnia premissa et preinissorum singula, in tenore iam fatarum literarum nostrarum contenta, futuris perpetuis successivis temporibus universis inconcusse et inviolabiliter observare et observari facere, modis omnibus debeatis, contrafacientes autem per comites et vicecomites ac judices nobilium illorum comitatuum, in quibus huiusmodi notra mandata non observarentur, ad plenariam eorumdem observacionem, nostra auctoritate, ipsis in hac parte specialiter attributa et justicia mediante arcius serie presencium compelli committimus et adstringi. Aliud ergo sub obtentu nostre gracie facere non ausuri; presentes autem predicto novo dupplici autentico sigillo nostro, quo nunc uti rex Hungarie utimur, in premissorum memoriam et perpetuam firmitatem munimine roboratas, antefatis civibus nostris duximus concedendas, quas post earum lecturam semper in exhibentis manibus volumus remanere. Datum in Zegedino, predicta feria sexta proxima ante festura beati Georgy martyris, anno domini millesimo quadringentesimo tricesimo sexto, regnorum nostrorum anno Hungarie etc. quinquagesimo, Romanorum vigesimo sexto, Bohemie sedecimo, impery vero tercio. Kívül közel egykorú följegyzés: Hog az szeghediek utokba se foldon se vizon semmi fizetessel ne tartozzanak. Hártyán; kék selyem zsinórjáról a függő pecsét hiányzik. Eredetije Szeged v. tit. levéltárában 15. sz. a. 1436. ápr. 24. Szeged. Zsigmond király az ország bármely részében utazó szegedi polgároknak mások kihágásai vagy tartozásai miatt való letartóztatását tiltja s az ellenük fennforgó követeléseknek az illetékes Szeged-városi bíróság előtt való érvényesítését rendeli; egyúttal a szegedieket ősi jogaik és régi szabadalmi levelek alapján élvezett mindennemű vámmentességi kiváltságukban megerősíti. 39 Commissio propria domini
imperatoris. 40 aliquatenus presumatis, alioquin commissimus et serie presencium districte committimus fideli nostro comiti vel vicecomiti talis comitatus, in quo forsitan huiusmodi nostra mandata non observarentur, ut ipse tales ad debitam eorumdem mandatorum nostrorum observacionem non sine dampnis et gravaminibus ipsorum arcius compellat et astringat, nostre majestatis in persona et auctoritate presentibus ipsi in hac parte specialiter attributa et justicia mediante; secus ergo non facturi, in premissis gracie nostre sub obtentu, presentibus denique perlectis, exhibenti restitutis. Datum Zegedini, predicta in festo beati Georgy martyris, anno domini millesimo quadringentesimo tricesimo sexto, regnorum nostrorum anno Hungarie etc. quinquagesimo, Romanorum vigesimo sexto, Bohemie sedecimo, imperii vero tercio. Kívül egykorú följegyzés: Ut ne arestantur ac judicantur. Hártyán, rongyolt papirfölzetes veres viasz-pecsétje töredezett. Eredetije Szeged v. tit. levéltátában 18. sz. a. 1436. júl. 7. Buda. Zsigmond király a kunoknak érzékeny panaszolkodására még Szegeden tartózkodása alkalmával, guthi Ország János zarándi és Kátai László szolnoki főispánok által vizsgálatot rendelvén az iránt, hogy a kun székekben a kunoknak valóságos és törvényes kapitányait, szabad kunjait kipuhatolják; a megejtett vizsgálat alapján, az orgovány-szállási kun kapitányokat mindennemű szolgálati, adózási, mentességi jogaikban és szabadságaikban megerősíti. Relacio Johannis Orzaag
comitis de Zarand, et Ladislai de Katha, judicum Comanorum per certas
litteras eorum facta. 41 ad fidem eorum deo debitam, fidelitatemque nobis et sacro nostro diademati observandam, diligenter id inquirere, qui, aut quales in ipsorum medio veri et legitimi essent capitanei et liberi comani, ac jure hereditario huiusmodi capitaneatus et libertates tenerent et haberent, et ad quos ab ipsorum progenitoribus legitime sunt devoluti, diligenter inquirere deberent et investigare; et tandem fidelis noster Gregorius Comanus, capitaneus de descensu Orboganzallasa, nostre serenitatis accedens in presenciam, nominibus et in personis Nicolai, fily Laurency, Augustini, fily Johannis, Marci, fily alterius Johannis, ac Thome, fily eiusdem Marci Comanoram, exhibuit et presentavit nobis quasdam literas prefatorum Johannis Orzag et Ladislai de Katha, in quibus vidimus contineri, quod ipsi iuxta premissam diligentem eorum jnquisicionem reperissent et invenissent pretactos Nicolaum, Augustinum, Marcum et Thomam hac libertatis honore fungere atque uti, quod ipsi ubicunque in regalibus descensibus Comanorum residerent, essent liberi, et ab omnibus servicys, dacys et collectis atque contribucionibus penitus exempti et supportati haberentur, demptis solummodo solucionibus racione et pretextu exercituacionum et congressionibus exercitualibus pro tempore instaurandis, ad quas faciendas semper tenentur et sunt obligati; huiusmodique libertates ad ipsos ab antiquis eorum progenitoribus existerent devolute, quibusque gauderent et uterentur eciam de presenti; suplicans prefatus Georgius Comanus, nominibus pretactorum Nicolai, Augustini, Marci et Thome nostro culmini prece subiectiva, ut ipsos in huiusmodi eorum libertatibus dignaremur confirmare. Nos itaque tum humilimis et devotis supplicacionibus prefati Gregory Comani, per eum nostre nominibus, quibus supra propterea propositis majestati, solita pietate exauditis, tum eciam consideratis fidelitatibus et fidelium serviciorum meritis prenarrati Gregory, per cum serenitati nostre iuxta sue possibilitatis exigenciam exhibitis, pretitulatos Nicolaum, Augustinum, Marcum et Thomam in prescriptis eorum libertatibus, quibus eorum videlicet progenitores usi fuerunt, ipsique utantur etiam de presenti, confirmamus, salvo jure alieno, harum nostrarum vigore et testimonio literarum mediante. Datum Bude, sabbato proximo anto festum beate Margarethe virginis et martyris, anno domini millesimo quadringentesimo tricesimo sexto regnorum nostrorum anno Hungarie etc. quinquagesimo, Romanorum vigesimo sexto, Bohemie sedecimo, imperii quarto. Hártyán, veres viasz-pecsétje letörve. Eredetije Szeged v. tit. levéltárában 14. sz. a.
|