Reizner és műve | 1. kötet | 2. kötet | 3. kötet | 4. kötet | keresés
|
260 1711. szept. 21. Szeged. Comet József szegedi kamarai felügyelő jelentése az udvari kamarához, a jezsuiták által rendháznak és iskolának átengedtetni kért épületek, valamint a püspök részére kijelölt székház tárgyában. Copia % Ewer Hochgräffl: Excell: und gnaden mir untern 3 hujus Umb Bericht, und guettachten zu Decretirt und hiermit in Originals zurukh volgende Acta der PP: Soc: Jesu Ihr ansuchen wegen der in hiesiger Pallanckhen ligenden Öeden Kirchen, und Logirung Betrf: habe ich mit Unterthenig Respect erhalten; und solle in schuldig gehorsambster antwortt nicht verhalten, wasmassen diese Kirchen besonders bey dermahliger so wohl Hungl: bey gelegten Rebellion als auch mit die Erbfeindt habenden euch zu dem Magazin oder aufbebalt einiger requisiten im geringsten nöttig seye, und khann selbe mit geringen Costen geraumbt, auch das darin ligende geräffelwerkh leichtlich anderwerths unterbracht werden. Ob es aber denen Patribus Soc: Jesu alleinig eingegeben werden soll, weillen es vermög der graffl: Volkhraischen Coinmission 1702. Ihro Biscboffl: gnaden zu Csonad abgetreten und ybergeben worden. Item hiessig Königl: freye Statt dass Jus Patronatj auf die Pfahr vermög ihrer Privilegien hat, und ebendieses die Pfar Kirchen bey Sanctj Demetry gewesen seye, dass habe zwar ich nicht zu Critisiren, sondern nur gehors: bey rukhen wollen. Weillen die geistlichkheit sich diesfahls gleich anderen Orthen in Hungarn, und zwaren zu Prespurg schon wirdt zu vereinigen wissen. Die abtrett- und einraumbung der in dem sub Litt. F: vorgezaichneten wohnung (worin anjezo ein Leuthl: fehnrich, und biss 60 gemaine ligen) khann rati modo gar leicht geschehen, wann mann diese Leuth in der Pallankhen nur verlegen und wie es ehe dessen in Usu war im Quartieren lassen will. Es hat das Löbl: graff Marsigl: Regiment von Anno 1692. bis An. 1702. ganzer 11 Jahr in der Garnison gelegen, wo biss in dass 9-te Jahr mit dem Erbfeindt der Krieg war, und seint doch 2. Compagl: in der Pallankhen, eine in der Untern: eine in der Oberen Varosch, eine zu Tapp, und eine gar zu Gyeő gelegen, ob es sich aber auch jezo also thuen lasset, unterstehe mich nicht dem Militarj etwas vor zu schreiben, ich glaubte aber zur Beförderung der Ehre gottes, und der wohlerziehender Jugendt wurde sich die aus Löhrung dieses Stockh, und einquartierung in der Pallankhen gar woll practiciren lassen, besonders da anstatt diesem Seiner Bischoffl: gnaden graffen Nadasdj zu einer Residenz ein andere Fiscalischer Orth zur wohnung ist assignirt worden. Dass alte Bach 261
262
Joseph Comet m. p. Segedin, den 21. 7ber 711. 1711. nov. 5. Szeged város tanácsa Eleonóra özvegy királynő előtt gróf Herberstein Erneszt szegedi várparancsnok és Comet József kamarai igazgató ellen a város jogainak megsértése miatt panaszt emel. Sacratissima Caesareo Regiaque Maiestas Domine Domine naturaliter clementissime. Ex subinsertis punctis benigne intelligere dignabitur Maiestas vestra sacratissima, quibus videlicet incommodis premaraur, et quidem: Primo: In summam nostri ruinam est, quod militia maiestatis vestra sacratissimae pro libitu educilla et macella teneat. 263 Secundo: Itera dominus commendans vult, ut omnes in Ungariam, non vero partes turcias exeuntes, ab eodem passum accipiant, pro quo ipsos taxat. Insuper Tertio: Titulares milites rascianos, ibidem in gremio civitatis domos habentes, opificium exercentes, seminaturas, prata, vineas in territorio tenentes, integros animalium greges alentes, ducentas circiter domos constituentes, idem dominus commendans exemptos tenet, nullaque eos civilia onera portare permitteret, imo nec ad contributiones publicas vel uno crucifero concurrunt, sed per omnia in summam civium ruinam conservaret. Praeterea Quarto: Dominus Comet, praefectus cameraticus ius armorum, quod iam dudum persolvimus, nec prius nobis benigna privilegia extradata sunt, etiamnum in nobis habere sibi vendicat, et cives nostros contra libertatem et privilegia nostra ad omnes gratuitos labores, tanquam rusticos adigit, hac quoque hyeme XX manipulos arundinis componi et ligna per Marusium devehi, ut curemus, imposuit, que siquidem cuncta in vilipendium privilegiorum et libertatum nostrarum extremumque excidium vergant. Ideo maiestati vestrae sacratissimae domino domino nostro clementissimo humillime supplicamus, quatenus in omnibus prouti caeterae liberae regiaque civitates, tam videlicet contributionibus, quam vero iudiciis et politicis rebus observemur, inque inhabitantes civitatem nostram et si iidem titulares milites sint, in res et fundos ac domos et quaesturas eorum, quibus in fundo civili perirentur plenariam nobis authoritatem indulgere, iurisdictionique nostrae subyciendos declarare et suo loco clementissime committere dignetur. Quum gratiam perpetuo demereri adnitemur, benignam prestolaturi resolutionem Maiestatis vestrae sacratissimae humillimi et perpetuo
fideles subditi Eredetije a cs. és kir. udvari kamarai levéltárban Bécsben. 1711. nov. 5. Szeged város tanácsa gróf Herberstein Erneszt szegedi várparancsnok ellen az udvari kamara előtt panaszt emel a város korcsma- és mészárszék-jogának megsértése és a város területén felállított sörház miatt. Excelsa Camera Aulica, Domini Domini et Patroni nobis gratiosissimi. 264 Gravi cum querela excelsae huic camerae aulicae humillime representar enecessitamur, qualiter iam afflicta civitas ista Szegediensis alioquin sat desolata et ruinata vixque aliquibus facultatibus pollens, respectu aliarum liberarum regiarumque civitatum ab excellentissimo domino Ernesto Comite de Herberstein, commendante Szegediensi quam vero subordinatis suis militibus rascianis contra expressum regulamenti sensum et iteratis vicibus excelsi bellici consily gratiosorum decretorum obsequium et supplementum in iuribus et libertatibus civilibus praeiudiciose turbatur et impeditur: praesertim autem in civico educillandi et macellandi beneficio praememoratus dominus commendans propria duntaxat authoritate iu fundo nostro civili domum braxatoriam erigens et in summum nostri praeiudicium et seria excelsi bellici consily decreta et non minus contra recentis quoque benigni regulamenti sensum a cerevisiae et vini educillationibus nobis civibus de iure pertinentibus in praesens usque nec ipse se abstineret, sed neque subordinatos rascianos milites et marquetanteros a similibus educillationibus pariter et macellationibus arcere vellet: et propter educillorum et macellorum pluralitatem, proventus civitatis non tantum deficit, sed et plurimi civium ob civiles exiguos proventus ad exolvendum impositum quantum concurrere minime valerent; quin imo ab hinc migrare domicilia sua et hocce peculium regium deserere necessitantur: cum autem benignissimae porro suae sacratissimae etiam maiestatis mentis et voluntatis esset, ne ullus regnicolarum, pro ut etiam civitatum, qua aliunde vel ut paulia sua regia amplificari, restaurari, adaugerique deberent citra iustitiae laesionem praegravetur. Non aliter plurimos milites rascianos, aliosque diversae nationis homines fundos civiles, paremque nobiscum exinde utilitatem habentes, ac quaestum, artesque mechanicas exercentes, adeoque tenore etiam praeallegati benigni regulamenti communia regni onera, communiter nobiscum ferre et eatenus in medium nostri contribuere debentes, in grave nostri damnum et praeiudicium protegeret et manuteneret, protegereque et manutenere imposterum quoque vellet. Eapropter excelsae huic camerae aulicae humillime supplicamus, dignetur ulterioris subsistentiae nostrae intuitu excelso consilio aulae bellico praedeclaratos excessus efficaliter ex officio representare et gratioso patrocinio suo efficere, quatenus ad ulteriores serios eiusdem ordines, dictus quidem dominus comes, nisi eatenus nobiscum convenire et censum competentem solvere voluerit, a braxatione et exercitio cuiusvis oeconomiae in fundis et territorys nostris, nec non cerevisiae vinique educillatione et macellationibus solis utpote civibus de iure privilegialiter competentibus iam tandem aliquando supersedere, quam et sibi subordinatas quasvis personas militare sin itidem memorati benigni regulamenti iteratorumque excelsi consily aulae 265 bellici decretorum obsequium et supplementum eatenus severe arcere et cohibere, ac alios quosvisdirectioni suae conereditos et subjectos fundos utpote civiles habentes fructumque et emolumentum intra civitatis huius territorium percipientes, adeoque beneficio civico gaudentes, nec non in nostri gremio quaestum et artes mechanicas exercentes ad ferenda communia nobiscum a proportione onera si necessum fuerit, etiam militariter compellere debeat ac teneatur. Pro qua eiusdem gratia et bonitate manemus Excelsae huius Camerae Aulicae humillimi obligatissimi
clientes Eredetije a cs. és kir. udvari kamarai levéltárban Bécsben. 1711. nov. 20. Szeged. Szeged város tanácsa az udvari kamara előtt tiltakozik gróf Nádasdy László csanádi püspök azon kérése ellen, hogy egy kincstári ház a dézma-borok kiméretésére neki átengedtessék s régi kétségtelen egyházkegyúri jogaira hivatkozással ellenzi, hogy a város tulajdonát képező plébánia templom és egyéb épületek a jezsuiták részére átengedtessenek. Excellentessimi, illustrissimi, spectabiles ac magnifici domini et patroni gratiosissimi, colendissimi! Posteaquam nobis relatum fuisset, qualiter illustrissimus et reverendissimus dominus Ladislaus e comitibus de Nádasd episcopus Csanadiensis, dum vix se hic notum fecisset, jam nobis praescribere: et ab excelsa hac camera aulica decimalia vina sua educillandi et ne fors successive etiam macellandi libertatem subreptitiae emendicare ac praeterea civicam quoque domum illam, iu qua hactenus usque nimirum interventam nostrum e postliminio restitutionem, vina ante hac fiscalia educilari consueverunt, in summum nostri damum et praeiudicium libertatumque et privilegiorum nostrorum derogamen donative pro se impetrare: nec minus alteram quoque pro praedecessoris suis residentia in fundo pariter civili proximitateque parochialis templi nostri exstructam, et pro nunc per infirmos gregarios nonnullosque officiales praesidiarios inhabitatam, loco cuius minirum eidem infundo aeque et adminiculo nostro per hujatem praefectoratum alibi alia aedificata esset formato sibi specioso, sub patrum S. Jesu nomine praetextu, nulla omnino eatenus habita activitate aut procurandi man- 266 dato dictis patribus conferri et praeterea totum adhuc tractatum parochiali templo nostro circum quoque vicinum et proximum ysdem assignari, sique nos a necessario proximiori domus parochialis erectione quin imo a libero quoque eo ingressu manifeste, in iuris patronatus nostri praeiudicium et derogamen arcere niteretur. Cum autem juribus et libertatibus istius civitatis ad modum et normam aliorum peculiorum regiorum iuxta gratiosa hic copialiter acclusa cameralis determinationis suae sensum e postliminio restitutis de dictamine articuli 87. anni 1647. extra notae infidelitatis casum fiscus nihil amplius, quod vel praetensae caducitatis aut vacantiae titulo vel retractus iure de regni lege et consuetudine solis nobismet competentibus circa similes domus et fundos civiles disponat, disponereque possit, haberet, ius namque quesitum nemini regulariterne quidem a summo principe extra urgentem causam et tunc etiam non nisi refuso prius eiusdem pretio iuste auferii potest, id namque, quod nostrum est, sine facto et voluntate nostra ad alium transferri non debet: nec proinde eidem supranominato domino episcopo, praetensa vinorum suorum esto decimalium educilatio concedi aut per nos inpraeiudiciose admitti possit, siquidem nec ipsi domino archiepiscopo Strigoniensi, respective diaecesano vina sua similiter ibidem e decimis etiam collecta Posony educilare liceret ad mentem porro articuli 35. anni 1598. facultas et libertas, eatenus non nisi curiis peculialiter privilegiatis competeret, hic vero nulla talis esset sed et residentiae eiusdem salvo peculii huiusque regy iure eidem concessa, jurisdictioni nostrae civicae semel pro semper absolute substrata et subiecta, ac omnino nullatenus privilegiata esset. Et ideo cum suae sacra caesarea et regia majestas e postliminio nos benignissime reerigere et in integrum restituere: universaque et singula pervetusta et antiqua civitatis huiusce Szegediensis iura, libertates et privilegia clementissime conformare: renovando ratihabere, ac taliter in numerum et ordinem aliarum liberarum regiarumque civitatum suarum asserere proque peculio suo regio habere: et praeterea non solum de nostrum manutentione, verum etiam de universarum et quarumlibet praeiudiciosarum alienarum specialiter autem militarium educillationum et macellationum cassatione et sublatione per B. et C. serio et serie mandare dignata est; nulli confidimus excelsam hanc cameram aulicam, cui alia peculiorum regiorum cura esse debet, adversus praejudiciosa et illegalia talismodi molimina nos potius protectura quam labefactatum iri. Atque etiam hinc iuribus privilegys et immunitatibus nostris ulterius etiam prospectum iri et nec latum unquem eatenus recedere volentes, et ne per taciturnitatem nostram praetensionibus saepius nominati domini episcopi, et ne fors subsequendae etiam desuper 267 excelsae huius camerae aulicae resolutioni aut collationi quodam modo consentire videamur, praesentibus solemnissimae protestamur et protestando eandem excelsam cameram aulicam suppliciter obsecramus et obtestamur, dignetur in supplementum toties iteratarum benignarum resolutionum vigore privilegiorum nostrorum ac ad mentem praeannexae gratiosae resolutionis suae nos in iuribus et immunitatibus nostris benigne et paterne conservare taliterque universos fundos in territorio civitatis huius existentes, ac hactenus usque magistratus quippe huiusce nostri restaurationem nostrumque postliminio factam restitutionem, titulo iureque armorum seu turcico per praefecturam hanc Szegediensem possessos, cum universis datys collectis et censibus nobis indilatae restitui et resignari facere, superius repetitum autem dominum episcopum Csanadiensem prout et supra nominatos patres S: Jesu a se simpliciter rejicere et ad nos relegare, quibus dum per eosdem debito modo requisiti fuerimus pro solutione necessarios fundos excindere et iuxta facultatem nostrarmn tenuitatem proque viribus nostris gratificari non deerimus. Caeterum ulterius etiam de quibusvis protestandis solemnissime protestando et reservanda reservando nos solitis eiusdem gratys et favoribus impense recommendamus gratiamque et protectionem humillime implorantes nos per praesentes declaramus, quod si eadem praeter omnem exspectacionem in praeiudiciosas saepius fati domini episcopi instantias consenserit, nos cum moderamine inculpatae tutelae penes iura et privilegia nostra defendere et tueri volumus, manentes Excelsae huius camerae aulicae Szegedini 20. 9bris 1711 humillimi servi: Eredetije a cs. és kir. udvari kamarai levéltárban Bécsben. 1711. decz. 11. Gróf Nádasdy László csanádi püspök kérése Eleonóra özvegy királynéhoz, hogy Szegeden a palánkban levő és a kamarai igazgatóság részéről ideiglenes használatra átadott élelmezési ház neki véglegesen átengedtessék s még egy másik kincstári épület, valamint a romokban fekvő két templom közül a palánki (a másik a várban) kiüríttessék és neki átengedtessék. Augustissima Imperatrix et Rectrix Domina, Domina Clementissima. Piae memoriae augustissimus imperator Josephus postquam mihi episcopatum Csanadiensem clementissime contulisset, loco domus anno- 268 nariae, quem pro publico servitio reservavit, mihi pro gratia aliam domum Szegedini petendam indulsit, prouti mihi cameralis inspector ibidem aliquam desertam domum fiscalem assignavit eamque cum mille circiter florenis reparavit, quam actu inhabito, supplico humillime, ut eadem domus pro mea habitatione cum facta reparatione per cameram aulicam penes decretum sacratissimae Majestatis Vestrae resignetur. Est et alia domus fiscalis ubi prius vina decimalia episcopatus mei per cameram educilabantur, modo camera Szegedini nulla amplius vina habet, sed domus vacua manet; inconveniens autem esset in domo episcopali vina educilare, supplieo pariter, ut eadem domus per cameram mihi resignaretur. Sunt mihi per cameram quadraginta loca pro decimis assignata, ubi tamen nonnisi ex solo Szegedino et Mako decimas percipio, ne unum subditum, taceo pagum habeo, ita quod hoc hyeme mihi impossibile sit subsistere, licet ultra viginti millia animarum sub mea cura habeam. Oppidum Mako indubitate ad meum episcopatum pertinet, camerae dietim non nisi tres operarios praestat, prouti attestatur loci cameralis inspector. Supplico demississime, ut vel iste locus Mako unicus inter tot mihi pro hyemali sustentatione, pro interim consignetur, donec augustissimus imperator Carolus per comissionem reliqua loca episcopatui resignabit. Cum summo dolore repraesentare cogor episcopus existens ne quidem ecclesiam habeo, adsunt Szegedini duae desertae ecclesiae, una in arce, altera in Palanka, sive suburbio, in quibus pauca vasa fannae sunt collocata, quae sub quodcunque tectum collocari possunt, iam consilium bellicum evacationem admisit et mihi ecclesiam resignandam ordinavit, hinc supplico demississime, ut pariter camerae aulicae evacuatu utriusque ecclesiae committatur, ne propter tam vilia ecclesia Dei inter scismaticos et turcas constituta prostituatur. Quam gratiam sacratissimae maiestatis vestrae perpetuis precibus unacum populo mihi concredito promereri studebo. Sacratissimae Maiestatis Vestrae humillimus servus et capellamus Kívül: Praes. 11. Xbris 1711. Eredetije a cs. és kir. udvari kamarai levéltárban Bécsben. 269 1711. Szeged város Eleonóra özvegy királynőhöz benyújtott kérelmében hívatkozván kétségtelen egyházkegyúri jogaira, tiltakozik a jezsuiták azon kérésének teljesítése ellen, hogy a katonai s kamarai kincstár által elfoglalva tartott templom és kápolna nekik átengedtessék, kijelentvén, hogy a jezsuiták kérését más úton teljesítendi. Sacratissima caesarea reginalis maiestas: domina, domina clementissima. Ex copialibus sub A. huic annexis, ac dum et quando opus fuerit, in specie producendis literibus instrumentis maiestas vestra benigne percipere dignabitur, qualiter praeter alias in hacce civitate nostra Szegediensi olim fundatas ecclesias, ad parochiales quotque SS: Demetry et Georgy Martyrorum templum beatissimae v. Mariae capellam ad latus eiusdem erectam, eidemque incorporatam, verum et indubitatum petronatus ius magistratui huic nostro rite et legitime ac immediate competat. Cum autem patres SS: Jesu se hic quoque penes certam quampiam nobis ignotam fundationem irradicare volentes, nominatam parochialem eclesiam et capellam nostram, de praesenti quid sub militari simul et camerali potestate existentes, pro se evacuari et sibi conferri, praetendere sique (praeter omnem expertationem) praeadicto iure nostro nos privare velle inaudeamus. Hinc matti vestrae sacratissimae humillime supplicamus, dignetur viris iuribus nostris excelso consilio aulae bellico nec non exeelsae camerae aulicae superinde clementissime committere, quatenus supra nominatam parochialem ecclesiam et capellam nobis, veluti indubitatum patronatus ius eatenus habentibus (et non praefatis patribus) evacuari et restitui curavere velint; nos enim per eosdem patres debite requisiti, de competenti accomodatione ysdem alibi providere volumus. Quam gratiam Mattis Vrae Scrmae humillimis servitys demereri adnitemur. Mattis Vrae Scrmae - humillimi perpetuique fideles subditi: N: iudex primarius, senatores et tota communitas lib. reg. cittis Szegediensis. Az A. alatt csatolt melléklet Mátyás király 1458ik évi, Szeged város részére az egyházkegyúri jogot biztosító kiváltságlevelének s Lukács zágrábi püspök 1501. évi alapító-levelének másolata. Eredetije a cs. és kir. udvari kamarai levéltárban Bécsben. 270 1712. jan. 7. Bécs. A magyar királyi udvari kancellária Szeged város panaszára közli az udvari kamarával, hogy a város kétségtelen egyházkegyúri jogánál fogva a plébániai templomot a jezsuitáknak átengedni annál kevésbé lehet, mivel az utóbbi országgyűlésen különben is sérelemkép említtetett, hogy a lelkészkedést szerzetes rendek gyakorolják.
Et quia ex reproducto privilegio luculenter constaret, non solum ad eandem parochialem ecclesiam, verum coeteras etiam ibidem ab olim exstructas, dictam civitatem jure patronatus gaudere, ac eandem vigore benignorum per praedefunctam caes. regiam majestatem confirmatorum privilegiorum, in antiquas suas praerogativas ac immunitates iure postliminy restitutam esse, neque parochiali ecclesia ad normam reliquarum omnium civitatum imo etiam oppidorum et pagorum destitui debere, et antiquas fundationes tolli aut immutari posse, sed et religiosis parochiarum administrationem neutiquam competere, per venerabilem clerum ac status et ordines Hungariae sub praeterita diaeta publico gravamine disputatam fuisse. Hinc ad evitandas ulteriores eiusmodi publicas querelas, ad manutendas regias beniguas concessiones ac peculiorum regiorum privilegia, praedeclaratam civitatis Szegediensis justam instantiam praesertim dum eadem civitas memoratis patribus societatis, competentem in alio loco accomodationem offert, praelibatae camerae aulicae perquam officiose recommendari. Cui regia haec cancellaria hungarica aulica ad quaevis grati officy studia permanet paratissima. 271 Ex consilio regio Hungaricae aulicae cancellariae. Viennae die 7ma january 1712. Ladislaus Hunyady m. p. Eredetije a cs. és kir. udvari kamarai levéltárban Bécsben; másolata Szeged v. közigazgatási levéltárában, 1712. évi lajstromozatlan iratok közt. 1712. febr. 2. Bécs. III. Károly király Szeged város közönségével tudatja trónralépését, egyúttal a pozsonyi koronázó országgyűlésre két alkalmas követ küldését a városnak meghagyja. Carolus VI. Dei gratia electus Romanorum imperator semper augustus ac Germaniae, Hispaniarum, necnon Hungariae, Bohemiae, Croatiae, Sclavoniaeque rex etc. Prudentes ac circumspecti, fideles nobis dilecti. Posteaquam ex inscrutabili Divini numinis judicio, sacram olim Romanorum imperatoriam ac Germaniae, Hungariae, Bohemiae etc. regiam maiestatem, dominum Josephum, fratrem nostrum germanum gloriosae reminiscentiae desideratissimum, anni proxime praeteriti mense aprili, de hanc mortali vita et temporaneo regimine ad sempiternam immortalitatem et aeternae gloriae coronam evocari et transferri contigisset, et ex eo, quod nullam prolem masculum post se superstitem reliquisset, nos qua aliunde et mediatus successor in ista regno Hungariae et partibus eidem annexis legitime sucessissemus: eo actu tura benignae mentis nostrae cogitationes sollicitique animi curas intendimus, quo regiam proprimis inaugurationem nostram, ad mentem articuli secundi, dietalium constitutionum anni millesimi sexcentesimi octuagesimi septimi instaurandam accelerare ac etiam eidem regno Hungariae nobis cuin primis charo, tot acerbissimis rectroactorum temporum cladibus et calamitatibus diversisque tum internis, tum externis motibus et vicissitudinibus multipliciter afflicto et concusso clementer subvenire. Non secus post novissimos intestinos motus (quos divina providentia ac caesareo regia benignitate per initiae conventionis potius, quam armorum media sopitos et cum summa complacentia ac desiderii nostri secundo eventu sublatos esse intelleximus, postlimino redactam regno quietem firmare et stabilire ac publicis etiam eiusdem necessitatibus proprio ac paterno affectu nostro prospicere valeamus. Verum quemadmodum, gravissima eaque ardua in praefato regno nostro Hispaniarum suscepta et propria nostra in persona pro secuta negotia Nos distinuissent, ac nimirum remota etiam locorum distantia inconstantisque maris (quod transfretare nos oportuit) pericula benignae intentiouis nostrae effectum prolongassent: ita superatis etiam Deo favente procellosi maris discriminibus emen- 272 sisque longis itineribus alia iterum in sacro Romano imperio (ad cuius interea supremum culmen et augustae imperatoriae dignitatis sublime fastigium Deo auspice communique et unanimi reverendissimorum et serenissimorum sacri Romani imperii principum electorum voto et consensu evicti sumus) Nos praeoccupassent negotia et faustissimae inaugurationis nostrae solennitas novam adjecisset moram. Quibus omnibus tandem per Dei gratiam feliciter ac prospere confectis, oportunaque iam occasione affulgente ea, quae proprius benigno concesseramus animo, nunc effectuare etiam clementer decrevimus. Ac ob id pro declarata regia coronatione nostra solenni ritu, Deo ter optimo maximo auxiliante peragenda et ex post eaeteris etiam quae ad reductae almae tranquilitatis et quietis stabilimentum et conservationem ac bonum et salutarem ipsius regni statum pertinent, curandis et tractandis generalem universis statibus et ordinibus dicti regni nostri Hungariae et partium eidem annexarum conventum seu dietam ad dominicam in albis, seu diem tertiam affuturi mensis aprilis anni currentis in liberam ac regiam civitatem nostram Posoniensem iudicendum et promulgandum, eidemque faventibus superis personaliter praeesse statuimus. Quocirca vobis harum serie firmiter praecipientes committimus et mandamus, quatenus ad praespecificatum diem et locuin, certos duos, uti moris est, e medio vestri dilectos et deputatos nuncios, viros quippe idoneos, ac pacis et publici boni zelantes, citra omnem moram et excusationem mittere ac expedire debeatis, qui praedictae generali dietae in praenotatum finem interesse ac ibidem una cum reliquis dominis praelatis, baronibus et nobilibus praefatisque dicti regni nostri Hungariae et partium eidem annexarum, statibus et ordinibus benignos intentiones nostras regias ad salutem et conservationem ac emolumentum ipsius regni directas uberius intelligere, ac de iis in medium consulere et tractare noverint; curandum autem erit vobis diligenter, ut praerepetiti nuncii vestri ad praescriptum terminum ibidem certo et infallibiliter compareant, neque ulterius se absentare, aut ultra diem praefixum emanere praesumant. Secus sub poena in generali regni decreto expressa non facturi. Gratia in reliquo nostra caesareo regia vobis benigne propensi manentes. Datum in archiducali eivitate nostra Vienna Austriae, die secunda, mensis februarii, anno Domini millesimo septingentesimo duodecimo. Carolus mp. Comes Nicolaus Illésházy mp. Ladislaus Hunyady mp. Egykorú másolata Szeged v. 1717. évi tanácsi jegyzőkönyve 28. lapján. 273 1712. ápr. 8. Bécs. Az udvari kamara véleménye az udvari hadi tanácshoz már a jezsuiták által is, most pedig gróf Nádasdy László csanádi püspök részéről átengedtetni kért kincstári élésház és plébániai templom, úgy a határőrséghez nem tartozó rácz lakosoknak elkülönítése s dészmaadási kötelezettsége tárgyában. P: P: Illustrissimus ac reverendissimus doininus episcopus Csanadiensis comes Ladislaus de Nádasd, inter alia, coram hac caesareo-aulica camera formata petita etiam desideraret sequentia. Primo: Ut due desertae ecclesiae Szegedienses, quarum una in arce, altera vero in Palanka, seu suburbio existeret, resignentur. Secundo: Cum rasciani illius districtus sub praetextu militarium personarum praestationem decimarum recusarent, idem autem dominus episcopus contractui cum camera hac in facto decimarum inito, ob id adesse nequiret: sic rascianos militares a colonis aeque rascianis separandos, adque praestandas restantias, militari etiam manu, si opus fuerit, compellendos, idem dominus episcopus adurgeret. Quoad rationem unius templi etiam reverendus in Christo pater societatis Jesu proviucialis Gabriel Hevenyessi concurrit, supplicando, ut societati idem templum una cum domo annonaria Szegediensi juxta datam a se delineationem, ipsis patribus adhuc ante motus Rakoczianos pro stabilienda residentia et gymnasio taliter resoluta, ob interventos praevios motus hucusque non tradita assignetur. Circa haec praemissa, ex parte istius camerae caesareae aulicae certo commissio instituta celebrataque fuit, illa una cum pleno eiusdem camerae aulicae consilio huius est opinionis, ut templum evacuetur; inquantum autem de eo tam civitas quam episcopus et societas instarent, suis vys illud quaerant. Quoad autem domum annonariam praevie liquidatis et liquidantis, haec societati, ad finem praemissum, ut ex parte fisci regy tamdiu assignetur, donec memorata, civitas sufficientem et commodum locum eidem societati assignaverit, ad quod se civitas antelata obtulit. Rasciani autem militares a colonis ut separentur, hoc publico camerali et militari statui deservit. Proinde, ut illa fiat concurrente inclyto aulae bellico consilio commissariatu et hac auliea camera id adinventum. Antelata autem comiti Nádasdi iam pro residentia assignata domus (citra consequentiam et praeiudcium fisci et terty) tamdiu ipsi indulgeatur, donec residentiam alibi habuerit, habita ea, teneatur ab illa recedere, cum residentia adhoc deberet. Circa quae praemissa, esto et quidem respeetu episcopi et societatis, nulla haberetur ex parte huius aulicae camerae consideratio: donec tamen quid determinare et concludere in praemissis passibus posset, praemissa cum inclyto 274 aulae bellico consilio, haec aulica camera fine eo communicanda duxit: se huius esse quidem opinionis, quo praemissa supplicantibus concedi possint; si tamen in uno vel altero praemissorum puncto ob rationem et statum bellicum haberet, habereque posset nefors eatenus considerationem illam nobis communicare ne gravetur, ut habita illa tandem rei praemissae finis addi possit. In reliquo etc. Viennae 8. aprilis 1712. Jacobus Mesko. Inclyto aulae bellico consilio. Eredeti fogalmazvány a cs. és kir. udvari kamarai levéltárban Bécsben. 1712. ápr. Temesvári János Szeged városi főjegyző és meghatalmazott az udvari kamara részéről kirendelt bizottság előtt a sérelmek kapcsán a várost és polgárait megillető, Buda és Székesfehérvár városok szabadalmaival egyenlő kiváltságok iránt nyilatkozik. Excelsa in negotio infra notato gratiose deputata cameralis commissio! Domini domini et patroni gratiosissimi, colendissimi! Posteaquam in ultima excelsa huius commissionis sessione mihi insinuatum fuisset, ut quae ex parte dominorum principalium meorum desiderari adhuc possent, ea pro consequenda desuper explicatiori resolutione punctatim particulatimque exponerem et representarem. Quocirca eiusdem commissioni et muneri alioquin etiam meo satisfacere volui debuique. Et licet quidem ex in authenticis paribus communicatis antiquissimis privilegys nostris satis abunde clarum manifestumque evaderet, eadem in universis et singulis illis immunitatibus, indultis et privilegys, quibus caeterae liberae aeque ac regiae, nominanter autem Budensis et Albaregalensis civitates de iure vel consuetudine et ab antiquo uterentur gauderent et fruerentur, fundata et radicata esse, adeoque prolixiori eorundem earundemque deductione opus non esset. Quia tamen dominus fiscalium bonorum harum partium Szegediensium praefectus cameralis Josephus Cometh ex non notia credi par est, et defectu cognitionis similium privilegiorum et immunitatum, non ut eorum, quae peculialiter nobis competerent, verum nec eorum quae aliis cum reliquis omnibus civitatibus communia esse deberent usum et dominium admitteret; quin imo quae abhinc eidem de nobis et circa nos explicatissimo calamo et claro sensu exarata hactenus fuissent eorum quoque explicationem adhuc desiderare et praestolari saepius consuevisset. Ut igitur tot et tantis inter nos et dictam inclytam praefecturam, nec non loci quoque commendam hucusque identidem emersis, et actu quoque vigentibus dissensionibus et alterca- 275 tionibus, ut plurimum particularibus per excelsae huius commissionis gratiosum patrocinium et adminiculum finis tandem imponatur, bonaque cointelligentia harmonya procuretur et stabiliatur; dignetur excelsa haec cameralis commissio praepollenti authoritate sua opitulari et mediantibus eatenus necessarys cameralibus intimatorys apud excelsum consilium aulae bellicum efficere et quod partium suarum fuerit, praementionato subordinato camerali praefecto notificare, quatenus Primo: Universos et singulos praesentes et futuros civitatis huius Szegediensis cives et incolas ad modum et normam aliarumque aeque liberarum ac regiarum civitatum in antiquis, cum ysdem omnino in omnibus et per omnia communibus iuribus, libertatibus et immunitatibus suis imperturbate conservare, ac ysdem omnibus et singulis liberi usi, frui et gaudere permittere et nullatenus contravenire velint et teneantur. Secundo: Ut omnes et singuli cuiuscunque tandem nationis homines sive militares, sive extra militares, fundos utpote civiles in territorio nostro possidentes, fructumque et emolumentum eatenus habentes, ad mentem etiam benigni regulamenti, articulo quoque septimo anni 1655, necnon 30. 1647 ita exigente ad ferenda communia nobiscum onera iurisdictioni dicationi quoque nostrae civicae subiciantur. 3tio: Authoritas quoque venalia victualia limitandi et taxandi, prout et aridorum liquidorumque pondera et mensuras revidendi et perlustrandi, ac ys false et injuste utentes puniendi penes solum magistratum permaneat et idem nec per dominum commendantem, nec per dominum praefectum eatenus impediatur. Et cum 4arto: Ius braxandi iuxta antiquam et approbatam liberarum regiarumque civitatum libertatem soli communitati competeret, saepiusfatus dominus commendans authoritatem sibi eatenus in nostri praeiudicium vendicans et in territorio nostro braxatoria emergens, suadente et mandante volenteque ipso benigno regulamento, ab ulteriori imposterum braxatione inhibeatur et coerceatur et non minus, ut Quinto: In supplementum eiusdem benigni regulamenti ac toties iteratorum excelsi consily aulae bellici mandatorum, macellatio et omnis generis educillatio, tam ipsi domino commendanti, quam et alys eiusdem subalternis officialibus, gregarysque, velit excelsa haec commissio officio suum efficaciter interponere. Nemini namque tale, prouti nec clero, comitatui nobili, cameratico aut militi in educillando et macellando, aut alio quocunque nomine appellato beneficio, commercium civile aperte vel occulte exercere, aut vina extorna, sine praevio magistratus consensu in civitatem invehere liceret, nisi quis civitatis solitum morem consecutus fuerit. Et siquidem Sexto: In territorio civitatis huius ius pascuationis pariter et in Tibisco maiorum et minorum piscium piscationis solis civibus: commu- 276 nitati vero, iure riparum, portus sive traiectus Tibiscalis, vectigalis tam a navium statione, quam etiam transmigrantium rebus et personis eiusdem utpote solutioni obnoxys, collectio seu usitate collecte beneficium compereret, velit excelsa haec commissio curare, ne cives per dominum commendantem aut saepius repetitum dominum cameralem praefectum, qui nimirum eiusmodi collectas hactenus percepisset, impediantur, quin imo Septimo: Ut ab omni hactenus usitata rusticanae servitutis mole liberemur neque quarumvis gratuitarum praestationum aut praetensarum accisarum locus amplius et occasio supersit, per excelsam cameram aulicam gratiose injungatur et serio protocollendis ulterioribus quaerimonys caveatur. Tandem vero Octavo: Ius glady illaesum et imperturbatum in puniendis, coercendis et castigendis quibuslibet occurrentibus malefactoribus penes magistratum permaneat. Et ne imposterum Nono: Ad praestandas domino diaecesano minores decimas, veluti eatenus ad modum et formam Budensium immunes, compellamur, excelsae camera aulica peculy huius regy dignabitur habere curam et rationem, et de condigno remedio gratiose prospicere. Demum Decimo: Dignetur ius quoque territoriale in territorys et praedio nostris signanter terra Tappe, necnon piscina Wartho ac aliorum quorumvis de iure et ab antiquo civitatem hanc nostram concernentibus appertineqtys salvum firmum atque illaesum nobis permittere, nec in iurisdictionis dominalis exercitio fructuumque et utilitatura exinde obvenientium perceptione nos turbari et molestari facere. Quin imo Undecimo: Putativam praetensi illius fundi patrum societatis Jesu emptionem seu venditionem, veluti nullum superinde iustum aut legitimum titulum in se complectentem adeoque tam iuxta communium iurium sensum clandestinam et iniustam, sed neque dedictamine positivarum patriae legum, signanter quidem partis 2dae tituli 77 et Matt: 2. art: 20. Ulad: 1. ar: 78 et tandem part: 1. tit: 37. subsistere valentem revocare, cassare et annihilare. Ac taliter eundem, prout et alterum quoque per dominum Hueber apprehensum et actu inhabitatum fundum, cum alys omnibus adhuc vacantibus ad publicas quippe necessitates non applicatis minusque necessarys, nobis veluti antiquiorem eatenus possessionem habentibus, eamque civiliter et naturaliter in praesens usque retinentibus, titulo quoque 87. anni 1647. id ipsum expostulante reddi, resignari et restitui curare. Et tandem Duodecimo: Praementionatos reverendos patres societatis Jesu, tam quo ad desideratum pro erectione residentiae fundum, quam etiam necessarium ad exstruendum templum locum ad nos, veluti respective dominos terrestres religare. Ultimo vero ac 277 Decimo tercio: Universos et quoslibet hoc per cameraticos sive per annonarios commissariales aut bellicos officiales tentos et possessos ad ferenda a proportione communia onera potestati et directioni nostrae subjicere: et superinde prout et in praemissis explicatissimis et praetensa ne fors imposterum explicatione indigentibus verbis saepius nominato domino camerali praefecto suo serio mandare et committere, et quo notificanda communicandaque fuerint, ea in praemissis pro necessaria eiusdem assistentia et tantis ulterioribus ordinibus cum excelso consilio aulae bellico, excelsa haec camera aulica haud gravatim communicare velit. Quae dum humillime praeponerem et supplicando me meosque principales solitis eiusdem gratys et favoribus humillime recommendarem, maneo Excelsae huius commissionis humillimus obsequentissimus: Eredetije a cs. és kir. udvari kamarai levéltárban Bécsben. 1712. ápr. Szeged város tanácstagjainak névsora, azok míveltségi fokozata, nyelvismerete s a közigazgatásban való jártassága. Ad g. Civitas Szegediensis, ut iure postliminy ad statum liberae ac regiae civitatis, quo ex vi legum et privilegiorum gavisa dignoscitur, iterato redeat, sua maiestas sacratissima clementer assentibus; novitates autem, hoc puncto attactae, cum nullae in specie declarentur, ad suas competentes instantias remittant. Dominum demum episcopum ius suum, siquidem probaverit, habebit ibidem salvum, interim autem nullum exerceat, nisi probatum. Nomina senatorum literatorum liberae ac regiae civitatis Szegediensis. 1. Iudex primarius. Joannes Puska, iudex literatus et iuris hungarici expertus. 2. Joannes Tudovicz, germanus, ius imperiale callens, cum in militia extitisset, aut literarum in regimine practicavit. Camerarius. 3. Gregorius Lantos, literatus, Gyöngyösini scholas absolvens, iuris pariter hungarici expers. 4. Joannes Kremeny, absolutus philosophus et apud procuratores experientiae in iuridicis studens, insimul fiscus civitatis et domini commendantis Szegediensis in hungaricis et latinis expeditionibus secretarius. 278 5. Jacobus Czinkizer, germanus, literatus in germanicis, hungaricae linguae gnarus. 6. Franciscus Losoncz, literatus aeque et in hungaricis peritus. 7. Joannes Szigyártó et Andreas Siskovity, latinam quidem linguam parum callentes, germanicam, hungaricam, rascianam cum scriptura optime. 9. Joannes Temesváry notarius et senator, habens bonum judicium adjunctum. 10. 11. 12. Daniel Rósa, Joannes Pálfi, Georgius Tod, inliterati, habentes nihilominus ex incessantibus in civilibus exercitys bonam praxim et bene possessionati, cum aliis literatis senatoribus. Inferior senatus, in numero 24 existens, habet etiam aliquot literatos hungaricae scripturae peritos, ex potiori quaestores, ad macella pariter educilla vigilantes, dependentes tamen a superiori magistratu et strictissime rationi obnoxy. Fori magister germanus; hungaricae, rascianae et germanicae linguae expers, qui ad omnia vendibilia, liquida et arida mensuras, cum suo adiuto curam habiturum est. Non aliter iudicem universorum piscatorum, qui solerte cum sibi minoribus adjunctis iudicibus quomodo et qualiter vendantur, attendit. Eredetije a cs. és kir. udvari kamarai levéltárban Bécsben. A kézirat Temesvári János főjegyző kezére vall. 1712. ápr. Szeged város tanácsa a város sérelmeinek vizsgálata ügyében eljáró küldöttség előtt a kamarai igazgatóság és a várparancsnokság részéről elkövetett sérelmeket, zaklatásokat, jobbágy módra való bánást és üldöztetéseket elősorolja. Excelsa cameralis commissio Domini domini gratiosissimi colendissimi. Debitam hanc instantiam excelsae commissioni praeter illa tredecim puncta (pro tutiori postliminio status nostri notitia) subinserta occurrentia humillime representare necessitamur. Et quidem. Licet inter alias libertates [vi privilegiorum et legum] habitas eo solutione tricesimarum et telony in regni ambitu articulariter essemus exempti, non attentis patriae legibus, dominus cameralis praefectus in praerogativae et legum contempturn insolita telonia et tricesimas de rebus et proximis regni comitatibus et locis, specifice autem Kecskemetino, Buda vel Petervaradino, vino vel alys neceasarys pro sui, vel communitatis necessitate emptis et in civitatem allatis prae- 279 judiciose exigeret, teloniumque vi privilegiorum et legum atque etiam juris territorialis ratione ad civitatem spectans, usurparet et teneret, ordinaria etiam juris via cujus esset territorium, illius etiam in eodem jurisdictio. Quare ut similia libertatum et patriae legum praejudiciosa molimina evitentur, dominum cameralem praefectum serio inhibere, quatenus consuetum civitatis telonium immediate restituere et ab inusitata tricesimae et telony exactione singulariter a rebus, vino et alys mercybus in civitatem e Buda et praememoratis locis allatis, rebus et mercibus ex civitate etiam eductis, et intra regnum vendi solitis se abstinere, de eductis et inductis ad instar reliquarum liberarum ac regiarum civitatum se conformare debeat ac teneatur. Non absimiliter. 2o Occasione praeteritorum per Dei gratiam consopitorum tumultuum ob continuam tumultuantium in civitatem interiorem sive Palankam excursionem, nonnullorum civium trucidatis, parentibus, uxoribus et prolibus, uno verbo omnibus bonis privatorum, pro tutiori vitarum suarum conservatione ad claustrum franciscanorum in civitate inferiori existens se recipientium, tractu temporis per advenientem armadam Rakoczianam et per 4-tuor hebdomadarum spatium ibidem commorantem, civitatibus ambabus exspoliatis et in cinerem redactis, ultimatim ex claustro velut mancipia usque Gyöngyösinum et ultra abductorum (quod in primo domini Comet informatione luculanter staret) idem dominus Comet miserorum civium in interiori sive Palanka habitantium universos fundos et domos rascianos divendidisset et afflictos catolicos cives exturbasset. Proinde vigore suae majestatis sacratissimae amnystialium universa bona, mobilia et immobilia collata distracta et divendita, suis antiquis possessoribus emptores sive donatary restituere strictissime obligarentur, in benignae eatenus amnystiae supplementum domino Comet demandaretur, siquidem (dato non tamen concesso) si notae infidelitatis casus vel vero crimen laesae majestatis macula intercessisset, ob quod divendendi et a civibus abalienandi genuinum habuisse fundamentum dignosceretur, sed nulla alia habita ratione solum duntaxat propter violentam civium ex claustro abductionem et emanationem ex istis eatenus rationibus universos fundos, domos et vineas rascianis distractas et divenditas (vigore etiam benignae amnystiae) restitui facere debeat ac teneatur: aliam ingreditur rationem, si qui rascianorum aedificium quoddam in similibus fundis fecissent, talem (aestimatione mediante) ex justitiae aequitate exsolvetur. Non aliter. Ut terram Tappe et piscinam Vártho in comitatu Csongradiensi habitam et aliam non tantum in comitato, verum in toto regno simili vocabulo vocitare reperibilem, jure et ab antiquo ad civitatem nostram spectantem et jam in anno 1702 ab inclyta camerali administratione 280 Budensi per speciale deeretum civitati restituendam gratiose demandatam, idem dominus cameralis officialis in summum privilegiorum et antiquorum concessionum derogamen onmibus cum fructibus, utilitatibus et appertinentys in praesens usque usuaret civitatenses velut rusticos et mancipia cum diversis laboribus gratuitis et praejuncturis de die in diem, uti colonos et jobbagiones ad praestandos tres 4-tuor currus et homines ad struanda in praefecturatu ligua et alios per Iberraiterones assignandos extraordinarios labores contra omnem praerogativain compelleret, praeterea absque ulla refusione vix non singulis septimanis pro devehendis ex turcica parte per Marusinum lignis 12 subinde et 18 homines absque ulla refusione dare teneamur, necnon pro igne et foco ad vigilias et in praesidio existentibus militaribus jam 15 jam 20 millia manipulos arundinum im hyeme suppeditare cogamur. Quare excelsam commissionem humillime rogamus, dignetur has miserias et calamitates nostras paterne cordi sumere et domino camerali praefecto serio demandare, quatenus praeprimis et ante omnia terram Tape et piscinam Várthó indilate restituere neque ad quorumvis rusticanorym sic dictorum gratuitorum laborum vecturarum et praeiuncturarum praestationem quam imo contra similia etiam attentantes et praetendantes ex officio nos potius manutenere et protegere debeat ac teneatur. Sed neque 4to Ad accisarum lege regni prorsus sublatorum et vetitarum praestationem peramplius nos compellere audeat. 5to Quandoquidem numerosissimi currus ex diversis comitatibus (siquidem locus sit depositionis) annuatim pro apportandis salibus confluant, eorumque boves et animalia in territorio nostro pascua habere soleant, idcirco certam collectam colligere ab ipsis quiete possimus, excelsae commissioni humillime instamus. Pari ratione. 6to Graeci et iudaei annuatim in militarium rascianorum civiumque officinis cum diversis mercibus residentes, artesque mechanicas in maximum questorum, mechanicorumque civium praeiudicium exercentes et omnem utilitatem ad instar civium percipientes ab omni pensione in omnibus regys civitatibus et terrestrium dominorum fundis dari solita praeiudiciose per eundem dominum cameralem praefectum protegerentur. Idcirco excelsae commissioni humillime supplicamus, quatenus demandaretur serio, qui extranei cuiuscunque nationis iudaei et graeci sive rasciani in domibus aut officiis militarium et civium suas finxerunt annuatim residentias et ad instar civium merces suas venderent, artesque mechanicas exercerent, in medium nostri ad solitum pendendum aunualem censum compellere debeat ac teneatur. Eapropter excelsae commissioni humillime supplicamus iu praememoratis gravaminibus nostris certam adinvenire medelam et in consolationem afflictissimae communitatis nostrae optatam consequi valeamus 281 resolutionem. Quam gratam excelsae commissionis gratiam indignis nostris servitys aeternum remereri non desinemus manemus Excelsae hujas commissionis humillirni et obsequissimi Eredetije a cs. és kir. udvari kamarai levéltárban Bécsben. 1712. ápr. 30. Comet József szegedi kamarai felügyelő Szeged város tanácsának 1712. évi ápr. 8-án kelt, az udvari kamarához benyújtott 13 pontból álló vádlevelére nyilatkozik. Quod videlicet civitas credat, me eiusdem alte stylisata per vetusta privilegia, vel minimum me intelligere non velle, est quidem verum, nam haec cupit civitati Budensi, Pestiensi, Albae-Regalensi, et alys regys civitatibus similis haberi et tractari; inter quas tamen hodiedum adhuc magua differentia, et est quaestio: an se in hoc extraneo ita practicari permittat? hoc excelsae gratiosae instantiae alto iudicio relinquo; interea deberet magistratus ex alys subjectis, et non ex meris haud morigeratis rusticis constare, inter quos vix duo vel tres reperiuntur, qui aliquid legere minus scribere sciant, et tamen a nullo alio dependere volunt, sed ab omni subordinatione liberi vivere, paenes vero, si ipsis a militaribus hinc inde proficiscentibus damnum aliquod inferatur, protegi ac manuteneri volunt. Ideoque etiam saepius inter commendantem, camerale et militare cum ipsis magnae discordiae exortae sunt: nam si pro servitio domini ab iisdem aliquid expetatur, se in omnibus opponunt, et bono modo nec Vorspon, nec alia servitia praestare volunt, ipsorum privilegia itaque perbene intelligo, sed quia absque praevia mihi optime expeditae excelsae camerae aulicae ratificatione omnibus eorundem petitis et praetensionibus consentire non volo, nec possum, ita hisce de puncto ad punctum meum demissum responsum et humilem intentionem superinde suppeditare volui, et quidem Ad 1um Si haec libera ac regia civitas, omnes suos modernos incolas, cives et senatores (qui hucusque uti praemissum est, in meris rusticis consistunt) in meliori ordine servaverit, et eadem ad exemplum aliarum liberarum regiarum civitatum, bonum ordinem ac politiam introducendo qualificatos homines in magistratum acceperit, etiam ydem paenes sua privilegia, quantum in hocce ultimo turcarum confinio admitti potest, protegentur et manutenebuntur, econtra vero se iam ysdem conformare, et non nimium extendere debent, per quod 282 hucusque in vicinitate tam bene, ac inter nosmet ipsos habita bona cointelligentia interrumpitur, nam quia Secundo: Tam bene Hungarica, quam Rascianica militia in Palanka et Varosch mixtim reperitur, quae tam bene inter cives huius civitatis et incolas, domos suas, vineas, agros, prata, et alios fundos habet, etiam plurimi eorundem suas quaesturas, opificia et civica munia exercent; etiam in futura reformatione in hoc maxime reflectendum est, an non etiam tales militares cum civibus, quoad eorum contingens proportionaliter concurrere obligabuntur. Tertio: e questio: an in confinio, ubi militares Jus Glady et supremam inspectionem habent in omnibus, civitatis petito deferri possit? ut absque praesentia unius officialis cameraticis, et ad id a commendati deputati militans Profosis advenientes fraetus, et victualia ah ipsis solis taxari possint? pariter etiam ulnae, et pondera, sicut et vini, et frumenti mensurae non per ipsos solas, sed etiam per alios praementionatos visitari debent, culpabiles vero et rei cuilibet eorundem instantiae exmittantur, et non prout civitas petit, ab ipsis solis mulctentur. Quarto: an hoc aequum sit, ut jus praxandi cerevisiam soli civitati competat? vel ipsi soli alteri cerevisiam praxandi licentiam impertiri possint eo pensitandum relinquo, cum mihi optime constet, quod Budae et Pestiny (quo se haec civitas in multis punctis allegat) unus, et alter civis praxatoria exstruxerint; camerae ex inde dacias et accisas solverint, et paenes etiam eiusdem manutentione gavisi sint. Civitas vero adhuc nullam apperentiam faciat, pro bono publico, et suo privato interesse simile praxatorium erigendi, aut exstruendi, ideoque etiam hoc punctum tam accurate observari non potest. Quinto: In hoc punctum ratione macelli et educilly libenter annuimus, et omnibus militaribus officialibusque aliisque lanionibusque macellatio inhibita est; verum statim talis penuria carnis fuerat (licet quidem tam a leviori, quam chariori pecude ipsis libram duobus crucigeris dandi, licitum fuerit) ut vix pro Guarnisona suffecerint, et plerique officiales, et civitatis incolae saepe etiam duabus vel tribus diebus nec bobum carnis habere potuerint, ita ut civitas ipsamet gavisa, quod alii laniones denuo macillare incepissent, et ipsorum necessitati suffragati sunt; aeque sic nobis cum vini educillio continget, cum ydem defacto nullam cassam aut media habeant, talem quantitatem vini, uti requiritur, huc procurandi, etiam saepius vile ac leve vinum introdueerent, quo nec officialis, nec alius honestus homo frui posset, vel ad minus se una, vel altera vice magnus defectus ostenderet: itaque petitum. Sexti puncti: ratione pascuationis et piscationis in ipso capitali fluvio Tybisco (quod regale est) non minus trajectus; et vectigalis 283 expetitio, ferme res non admittenda, easdem paludes et piscarias aquas, quae se ex Tybisco ad civitatis fundum effundunt, et excurrunt, ipsis piscandi nunquam vetitum, ac etiam in Tybisco et Marusio tam procul piscandi, prout ipsis libet, quod vero fiscale et in alieno territorio et fundo erat, non potuit admitti. Trajectus et in specie ad turcicum territorium commando immediate non attinet, quia exinde caesareo aerario multae praejudiciosae consequentiae exoriri possent. Portae et aquae compatibile telonium, una cum consueto officinarum penso ea ratione admissa sunt. Ad septimum. In ipsa civitas Szegediensis magistratum et cives ita ordinaverit, et in bona exemplari disciplina conservaverit, ut a civibus et colonis differentia sit, sic condignum est, ut etiam ad exemplar aliarum liberarum civitatum tanquam cives tractentur, sed timendum est, ne per hoc eadem pars magistratus et selectorum civium in dominos sese extollere, ab omni praejunctura seu Vorspan, robothis et accisis eximere, econtra adhuc multos pauperes et simplices rusticos ad multos suos privatos labores adstringere, ad servitium vero domini, uti jam praevie factum, nec minimum contribuere aut praestare velint. Sequens punctum Octavo: ratione juris glady critisandum non habeo, cum id in omnibus locis confiniarys semper generalibus et commendantibus competat, ita ignorarem, quomodo duplicia glady iura praesertim in confiniis subsistere valeant? quod excelsis dicasterys decidendum relinquo. Nono: Decimae minores competant clero, et credo, si se ad exemplar aliorum regalium civitatum cum diaecesano mediante contractu complanaverint, idem se etiam conformabit, et cura ysdam compatibiliter aget. Decimo: Ipsorum fundos, praedia et aquas piscarias specialiter vero locum Tappe (qui non solum fundus, sed etiam inhabitatus, et adhuc tempore turcico a camera hungarica fiscalis pagus erat) ipsis assignare, adhuc usque ad ulteriorem ordinationem supersedendum est; loco piscaturae Wartho vero praetendunt ydem paenes Tappe excursum, seu Holt-Tisza, Mortuum Tybiscum nuncupatum, ubi tamen alii hujates senes homines locum Wartho alibi magis sursum ad Tybiscum esse asserunt, et hunc ipsis nemo disputabit. Undecimo: Fundum concernendo, queni PPres Societatis Jesu pro Gymnasio, et suo habitaculo praetendunt, illud jam Ao 702 in eotum habita commissione confiniaria prout et excelsa camera aulica conclusa et decisa res erat, sicuti etiam interea magistratus cum PPbus Jesuvitis ordinate complanavit, ut jam praevie designatum fundum ipsis cederent, et admitterent; et pro civitatis plebano seu parocho adhuc sufficiens spatium reperitur, ubi ipsi congrua parochia vel residentia exstrui posset. Illa fiscalis domus quam Dnus salis inspector Hueber 284 interim possidet, ipsi cum praescitu excelsae camerae aulicae assignata est, et civitas eandem nunquam in possessione habuit. Si omne id praetendere velint, quod in ipsorum fundo jacet, sic etiam habitaculum praefecti, domus tricesimalis et habitatio contrascribae ad eosdem spectat, nos non aedificavimus, sed ex hoc etiam agnosci potest, quod ipsi non sciant, quid petant, itaque Ad duodecimum: Civitas Szegediensis erravit, quod civitas pro residentia et etiam eeclesia monstrare velit, in tota Palanka jam nihil superest, ubi tantum domus 6 vel 8 orgiarum exstrui posset, sileo, spatium pro eeclesia, excepto eo paenes maggazinum. Ultimo Decimo tertio: Nec unicum cameralistam, annonarium et officialem militarem scio, qui oeconomiam habet, vel fundos possidet, quam unicus Dnus Gralis et commendans, domini salis officiales habent quivis eorundem hortum pro sua necessitate, et fallendo tempore, an vero propterea civitas iurisdictioni subjecti esse debeamus, et simul onera portare teneamur, alto iudicio excelsae meae instantiae discutiendum relinquo. Ob quod eorundem puncta et petita aliquantum passionata, et non bene ruminata fuisse videntur - - -" Király Ádám bécsi ügyvivő részéről eszközölt egykorú másolata Szeged v. közig. levéltárában, 1712. évi lajstromozatlan iratok közt. 1713. jún. 24. Keresztély Ágoston esztergomi herczegprímás élte tartamára megengedi, hogy gróf Nádasdy László csanádi püspök szegedi székhelyén, mely ugyan a prímásnak van alárendelve, a nép előtt leendő nagyobb tisztelete okából a lelki joghatóságot gyakorolhassa. Nos Dei gratia Christianus Augustus, sacrae Romanae ecclesiae presbiter cardinlis, nationis Germanicae protector, archiepiscopus Strigoniensis, s. sedis apostolicae legatus natus, primas regni Hungariae eiusdemque summus cancellarius et secretarius, comitatus Strigoniensis supremus et perpetuus comes, episcopatus Jauriensis administrator, dux Saxoniae, landgravius Thuringiae, marchio Misniae, superioris inferiorisque Lusatiae comes, princeps Hennebergensis, metropolitanae et electoralis ecclesiae Coloniensis praepositus et thesaurarius, comes Marchiae et Ravenspergae, dominus Ravensteiny, Ballaviae, Thuringiensis locum tenens, sacrae caesareae regiaeque majestatis consiliarius actualis intimus etc. etc. Quandoquidem nihil magis in votis habemus, quam decori ecclesiae eiusque ministris in quantum possumus ex parte nostra providere, 285 hinc considerantes statum moderni illustrissimi et reverendissimi domini comitis Ladislai de Nádasd episcopi Csanadiensis, qui a sua sede episcopali Csanadini iniuria temporum per immanem turcarum potentiam cum antecessoribus suis propulsus a piis Hungariae regibus Szegedini residentiam obtinuit, ubi parochia per privilegia et bullas pontificias exempta et archiepiscopo Strigoniensi immediate subjecta est, prouti hoc idem modernus pro maiori decore et condignitate suae personae, ut ab incolis maiorem reverentiam habeat, in libera regiaque civitate Szegediensi, ubi nunc praedictus dominus episcopus aetualem residentiam habet, donec ibidem residerit, vita nostra durante, saepedicto domino episcopo, vigore praesentium, in dominio concedimus, ut in dicta civitatis Szegediensis exempta parochia omnimodam iurisdictionem nobis alioquin in spiritualibus competentem ipsemet exercere possit ac valeat. Quod totum hiscae civitatis Szegediensis magistratui notificare voluimus. Datum Soprony, die 24 junii, Ao 1713. Cardinalis de Saxonia, archiepiscopus Strigoniensis. Egykorú másolata Szeged v. 1717. évi tanácsi jegyzőkönyvének 16. lapján. 1715. okt. 28. Bécs. Udvari kamarai előadmány Szeged város sérelmei következtében régi szabadalmi leveleinek megújítása s a vegyes bizottsági tárgyalás és a hadi tanács meghallgatásával megállapított újabb kiváltságainak megerősítése tárgyában. Referada camerae aulicae nonnullorum civitatis Szegediensis postulatorum effectum tangens. Sacratissima Caesarea Regiaque Maiestas, Domine Domine clementissime! Iudex et senatus totaque communitas regiae ae liberae civitatis majestatis vestrae Szegediensis, antiqua sua, a divis condam haereditary regni majestatis vestrae Hungariae regibus eidem civitati concessa privilegia et immunitates, et quidem de recenti posteaquam elementer confirmata, et sese cum alys civitatibus reunitam praetendisset; debitor huius regiae confirmationis effectus implorando, eatenus coram hac caesareo-aulica camera supplere institit. Cuius regiae civitatis petituin, ut debitum sortiatur effectum, illud sicut consilio aulae bellico, et per idem commendanti Szegediensi comiti ab Herberstein, inquantum militare tetigisset; ita et inspectori Szegediensi, quoad camerale, communicatum erat; interveniente tali, per hanc cameram aulicam instituta communicatione, et subsecuta eiusdem inspectoris informatione, illud mixto consily aulae bellici, et huius maiestatis vestrae camerae aulicae instituto congresu, ruminabatur et examinabatur; et sic examinato et camerae huic aulicae relato 286 inque subtus contenta puncta distributo, haec caesarea majestatis vestrae aulica camera praemissum negotium maiestati vestrae sacratissimae (prout punctatim insequitur) pro clementissima determinatione et resolutione proponendum adinvenit. Primo: Ex quo occassione proxime praeteritae generalis regni Hungariae diaetae, dictam civitatem Szegediensem jure postliminy ad statum liberae ac regiae civitatis restituendam statutum sit; sic eadem civitas Szegediensis regys ac liberis civitatibus ut par habeatur, et penes priora a divinis condam imperatoribus et regibus Hungariae confirmata privilegia in omnibus manuteneatur. Secundo: Tam militares, quam camerales, non minus graeci, alyque, qui fundos civiles possident, aut quaestum et artes moechanicas exercent, de lege regni et iuxta dietalem resolutionem, ipsiusque antelati consily aulae bellici interventam approbationem, onera realia et communia proportionate cum civitate portare teneantur, eatenusque dicta civitas ne turbetur. Tertio: Victualia in certo pretio taxare, mensuras et pondera observare, non minus transgressores in fundo civitatis ad instar aliarum liberarum civitatum eidem soli civitati punire competat; de quibus victualibus condignam instaurationem et taxam constituat; secus ex parte camerae majestatis vestrae debita inspectio fiat, salvis tamen regni maiestatis vestrae Hungaricae in simili editis legibus. Quarto: Macelli, vinique et cerevisiae educilli liber usus eidem civitati tam intra moenia, quam etiam in Palanka (qua aeque in territorio civitatis existente) unice competat, in eoque eadem civitas quiete manuteneatur; sicque juxta priores regni Hungariae leges; non minus et ultimae diaetae conclusa, militares, maxime autem eorundem laniones, caupones, inspectores, nec minus et armamentary, in praeiudicium magistratus civitatensis, ipsorumque civium et dominorum terrestrium ab exercendo quocunque macello, vel educillo inhibeantur; ipsa autem civitas justum semper carnis pretium statuere et manutenere obligata sit et teneatur. Quinto: Postulatum ius braxandi et exstruendi braxatory memoratae civitati Szegediensi, ad instar aliarum regiarum ac liberarum civitatum et dominorum terrestrium, eum in finem privative conceditur, ut eadem civitas (medio eiusmodi civitatis proventuum) incumbentes sibi erogationes facilius superare, successiveque in perfectiorem statum pervenire queat: eiusmodi enim civitatum tanquam peculiorum regioruin conservationem singulariter respiciendam esse, consideratum est. Sexto: Non modo ius piscationis et pascuationis eiusdemque ulterior dispositio, ad instar aliorum dominorum terrestrium, ipsi civitati Szegediensi in suo territorio admittitur, illique, qui in dictae civitatis fundo nonnullis pascuis fruuntur, ab his obvenientes praestationes 287 ferre civitatique contribuere teneatur; sed et trajectus super Tybisco eidem civitati, in suo territorio ita admittitur, ut ipsa civitas mentionatum trajectum Tybiscanum proprys sumptibus interteneat, eique conservando necessaria semper requisita administret, neque transportandas personas contra consvetum ab ante vectigal aggravet; constitutus vero ibidem commendans respectu eiusdem trajectus Tybiscalis directionem (ob vicinitatem turcicam, praesertim vero ob belli et securitatis publicae rationem) habeat; exindeque idem trajectus sub mentionati doinini commendantis praesidii vigilys permaneat; ita tamen, ut idem se se reciproce percipiendis proventibus nullatenus immiscere intentet. Septimo: Ex quo dicta civitas Szegediensis tanquam libera ac regia civitas respicienda esset; proinde eadem tam a cameralibus quam militaribus officialibus excessivis praeiuncturis robottis, et solutione accissarum ad instar rusticorum non gravetur; verum eatenus poenitus, hoc tamen cum annexo eximenda erit; ut si in publicum majestatis vestrae et regni usum necessariae vecturae, aut praeiuncturae alyque summa necessary labores praestandi occurrerent, tales a magistratu civitatis postulentur et ab eodem ad morem aliarum civitatum distribuantur et proportionatim unicuique assignentur. Octavo: Quo ad iuris glady postulatum una cum petita exemptione a decimis minoribus diaecesano praestandis memorata civitas ad regiam majestatis vestrae cancellariam hungarico aulicam, tanquam forum competens relegatur. Nono: Quod terram Tape, cum piscina Wárthó, Holt-Tisza nuncupata, et alias ab antiquo eo spectantes appertinentias tangit: cum eatenus per camerale ad Budensem attunc existentem administrationem, in anno 1702. die 4. mensis augusti emanatum mandatum, eidem commissum extiterit, ut eadem loca (in rationem complanandae liquide cuiusdam civitatis illius praetensionis, ab administratione certae quantitatis granorum, in summa necessitate armadae caesareae subministratorum habitae) assignentur; exinde eidem camerali emanatae et intimatae resolutioni standum omnino, ipsique civitati Szegediensi dicta terra Tape, cum piscina Wartho, hac conditione realiter resignanda erit. Ex quo autem memoratus locus Tape (juxta inspectoris Szegediensis informationem) ab antea inhabitatus, et temporibus adhuc turcicis a regia camera hungarica dependens fiscalis fuisset; proinde casu, quo fisci majestatis vestrae regy ex hac, vel alia fundamentali ratione aliquod legitimum ius eatenus subversaretur, aut sperandum haberetur; talem in eventum eidem fisco regio iura quaecunque reservantur, eademque manutenendi libera facultas, occasione ordinatae, respectu bonorum neo-acquisticorum diaetalis commissionis integra permaneat. 288 Decimo: Quoad petitam a patribus societatis Jesu habitationem pro erectione gymnasy et templi, iuxta factam cardinalis condam a Kollonich testamentariam dispositionem, cum eatenus inter memoratos patres societatis Jesu et dictam civitatem Szegediensem iam conventum esset; ex eo haec conventio in statu quo permanere poterit. Undecimo: Respectu illius domus et appertinentiarum, quae ab inspectore salinano Hueber possidetur, abante vero ad ipsam civitatem a multis annis spectasse praetendebatur, eadem domus casu quo ad ipsam civitatem ex defectu seminis derivata esset, iuxta articulos regni antelata domus ipsi civitati non adimatur; si vero ex nota infidelitatis dicta domus cum suis appertinentys fiscum maiestatis vestrae regium tangeret; eatenus inspector Szegediensis circumstantialem inormationem huic caesareae aulicae camerae submittere tenebitur. Ultimo: Non modo omnes camerales officiales, qui civiles fundos possident, ad ferenda onera communia proportionatim adigantur, civitatique contribuere teneantur, sed et de publicis aedificys modalitas illa, quae in alys liberis ac regys civitatibus consueta esset, observetur. Quae praemissa puncta dum inspectori Szegediensi notificanda erunt, insimul etiam serio benigne haec caesarea maiestatis vestrae aulica camera eidem committendum ac mandandum existimaret, quatenus se praemissis in omnibus demisse accommodare et praerecensita singula puncta effectuare, hisque nullatenus contravenire, eandemque civitatem majestatis vestrae Szegediensem protegere: praeter quae inspectori huic Szegediensi iniungendum quoque erit, authenticam ut comprobationem iam praestitae (prout allegaretur) per eandem civitatem, debitae pro iure armorum satisfactionis sibi exbiberi facere; in casu vero non praestitae, consuetam et iustam desuper cum eadem civitate tractacionem instituere, eandemque (cum opinione sua) camerae huic aulicae, pro confirmatione vel reprobatione submittere non intermittat. Quae praemissa dum majestati vestrae pro benigna sui approbatione et resolutione, sub sperati, per hanc caesareo-aulicam cameram exhiberentur, submittuntur clementi dispositioni, quid eatenus benigne decernere dignabitur? In reliquo etc. Viennae 28, 7bris (kijavítva 8bris-ra) 1715. Sacratissimae Maiestatis Vestrae Placet Carolus m. p. F. E. Comes a Mollart m. p. Eredetije a cs. és kir. udvari kamarai levéltárban Bécsben, - másolata Szeged v. tanácsának 1717. évi jegyzőkönyve 34. lapján. 289 1715. nov. 13. Bécs. III. Károly király Szeged város sérelmei következtében a vegyes bizottsági tárgyalás alapján eléje terjesztett udvari kamarai előadmányt, illetőleg az abban Szeged város javára megállapított kiváltságok pontozatait megerősíti s azokat alkalmazkodásra és foganatosításra Cometh József szegedi kamarai felügyelővel közli. Carolus etc. Praesentibus tibi benigne significatur, iudex et senatus, totaque communitas regiae ac liberae civitatis nostrae Szegediensis, antiqua sua a divis condam haereditary regni nostri Ungariae regibus, eidem civitati concessa privilegia et immunitates et quidem de recenti posteaquam clementer confirmata et se se cum alys civitatibus reunitam praetendisset; debitos huius regiae confirmationis effectus implorando, eatenus coram nostra caesareo aulica camera supplex institit. Cuius regiae civitatis petitum, ut debitum sortiatur effectum, illud sicut consilio nostro aulae bellico et per idem commendanti nostro Szegediensi (Tit.) comite ab Herberstein in quantum militare tetigisset; ita et tibi, quoad camerale communicatum erat; interveniente tali per cameram nostram aulicam instituta communicatione et subsecuta tui informatione, illud mixto consily nostri aulae bellici et camerae nostrae aulicae instituto congressu ruminabatur et examinabatur; et sic examinato et camerae nostrae aulicae relato inque sub his contenta puncta distributo erga eiusdem camerae nostrae aulicae maiestati nostrae factam referadam praemissum negotium (prout punctatim insequitur) clementer resolvimus, et quidem: (Az 1715. évi október 28-án kelt Mollart-féle referada pontozatai.) Quae praemissa puncta dum tibi notificantur, insimul etiam serio benigne committimus ac mandamus, quatenus te praemissis in omnibus demisse accomrnodes et praerecensita singula puncta effectues, suis que nullatenus contravenias, eandemque civitatem nostram Szegediensem protegas; praeterquae tibi injungimus quoque authenticam ut comprobationem jam praestitae (prout allegaretur) per eandem civitatem debite, pro jure armorum satisfactionis tibi exhiberi facias; in casu vero non praestitae consuetam et justam desuper cum eadem civitate tractationem instituas eandemque (cura opinione tui) camerae nostrae aulicae pro confirmatione vel reprobatione submittere non intermittas. In reliquo etc. Viennae 13. 9bris 1715. Jacobus Mesko m. p. Josepho Cometh, inspectori Szegediensi. Eredeti fogalmazvány a cs. és kir. udvari kamarai levéltárban Bécsben, - másolata Szeged v. tanácsának 1717. évi jegyzőkönyve 34. lapján. 290 1715. nov. 13. Szeged város tanácsa az udvari kamarát kéri, hogy fáradalmas utánjárásaira a város kiváltságait tartalmazó előadmány miután a felség tetszését megnyerte, az ügynek gyors befejezéseül, nagy kárvallásaik megelőzése és a polgárság megnyugtatása végett a szükséges kiadmány végtére mielőbb eszközöltessék. Excelsa Camera Aulica, Domini Domini gratiosissimi. Nos infrascripti super nonnullorum privilegialium tredecim punctorum nostrorum effectibus abstinendis, quot iam annos sollicitando consumpserimus, quales sumptus causaverimus, fatigiaque subiverimus, ac eidem excelsae camerae aulicae quot millenas incommoditates intulerimus, eidem excelsae carmrae aulicae recentis adhuc erit memoriae. Haec tamen non vane; nam ex gratia eiusdem excelsae camerae aulicae, post varias factas propositiones jam notabili abhinc tempore (uti nobis rescire licuerat) in referadam eadem puncta devenere; pro quo patrocinio dum humillimas ageremus gratias, eandem referadam Suae Maiestati Sacratissimae pro benigna sui applacidatione etiam exhibitam esse haud ambigimus: cura nihilominus eiusdem referadae tam longam emansionem experiamur, non aliud hinc, quam eandem inter diversa acta deviasse credimus. Quam ut reiterare suae majestatique de novo porrigi facere eadem excelsa camera aulica gratiose dignetur, eundem hisce eatenus humillime imploramus: ut si tandem aliquando non solum tantarum sumptuosarum sollicitationum nostrarum optatus finis sequi possit; verum etiam inter nos hactenus ob non habitam super praevys punctis novam clementissimam regiam resolutionem lamentabiliter cum manifesto nostri damno et praeiudicio toleratus discordo, pro quietandis civium animis in rectum mediantibus eiusmodi resolvendis punctis redigatur statum: quod ipsum unanimi voto dum suspiramus ncessanter et imploramus, manemus Eiusdem excelsae camerae aulicae humillimi servi: N: N: Iudex, magister civium, iurati cives, tota denique communitas liberae ac regiae civitatis Szegediensis. Kívül praes: 13. novemb. 1715. Eredetije a cs. és kir. udvari kamarai levéltárban Bécsben.
|
